آب حيات به معنای چشمه عشق که هر که نوشد نابود نشود. (کتاب سیر و سلوک (طرحی نو در عرفان عملی شیعی)).
آب حیوان: ۱ـ آب حيات. ۲ـ تابش انوار و تجليات الهی. (کتاب سیر و سلوک (طرحی نو در عرفان عملی شیعی)).
آب خرابات به معنی تجلّيات رحمانی که کدورت‌های ظاهر و باطن را می‌زدايد. (کتاب سیر و سلوک (طرحی نو در عرفان عملی شیعی)).
آيةالله آخوند ملّاحسينقلى دَرْجَزينى شَوَندى همدانى أعلى‌الله‌مقامه (۱۲۳۹ ـ ۱۳۱۱ ه.ق) سرشناس‌ترین شاگرد سلوکی سید علی شوشتری و استاد آیةالله العظمی سید احمد کربلایی و آیةالله میرزا جواد ملکی تبریزی است.
آخوند ملا محمد کاشانی (آخونْد مُلاّمُحَمَّدِ کاشانی) (م ۲۰ شعبان ۱۳۳۳ق، ۱۱ تیر ۱۲۹۴ ش)، فقیه، حکیم، عارف امامی و مدرس بزرگ فلسفه صدرالمتألهین در اصفهان. جاذبهدرس آخوند کاشانی که فلسفه را با عرفان می‌آمیخت و نیز حکیم معاصر وی، جهانگیر خان قشقایی، علاقه‌مندان به فلسفه به ویژه فلسفهصدرایی را از شهرهای دور و نزدیک و حتی از کشورهای دیگر به اصفهان می‌کشاند.
آدابُ السُّلوك، عنوانی برای برخی از كتابهای عرفانی و اخلاقی كه عده‌ای از عارفان و دانشمندان مسلمان به نگارش آن پرداخته‌اند. بعضی از نویسندگانی كه ذیلِ این عنوان كتابی دارند، بدین‌شرحند:
آدابُ الصلوةِ، یا آداب نماز، نامی برای تعدادی كتاب درباره مستحبّات و مراسم نماز و اذكار و ادعیه قبل و بعد و حین نماز، نوشته فقهای اسلامی به زبانهای عربی و فارسی. برخی از دانشوران مسلمان كه در این زمینه اثری از خود پدید آورده‌اند، اینانند:
آدابُ الُمُریدین، كتابی است عرفانی به زبان عربی، نوشتۀ ضیاءالدّین ابوالنّجیب عبدالقاهر سهروردی (۴۹۰ـ۵۶۳ق)، از مشایخ بزرگ صوفیان كه ضمن آن از اصول اعتقادات صوفیان، احوال و مقامات سالكان، شَطْحیات صوفیان، آداب صوفیان در سفر و حضر و سّماع و جز آن سخن به میان می‌آید.
سپاس آفريدگارى را كه آغاز همه از اوست و انجام همه بدوست، بلكه خود همه اوست. و درود بر پيغمبران كه راه نمايان خلق‌اند بآغاز و انجام، خصوصا بر محمد النبى صلى اللّه عليه و آله.
نویسنده این مقاله بعد از تعریف آفت در سلوک و بیان مقدماتی، به بیان آفات علمی و عملیِ سلوک پرداخته و در انتها به چند سؤال در این زمینه پاسخ میدهد.
حکیم آقا محمدرضا قمشه‌ای مردی به تمام معنی وارسته و عارف مشرب بود، با خلوت و تنهائی مأنوس بود و از جمع تا حدودی گریزان. در جوانی ثروتمند بود، در خشکسالی سال ۱۲۸۸ تمام مایملک منقول و غیر منقول خود را صرف نیازمندان کرد و تا پایان عمر درویشانه زیست. می‌گویند سلسله اساتیدش به ملاعلی نوری و آقامحمد بیدآبادی و سپس تا ملاصدرا می‌رسد.
حكيم متأله آيةالله جوادی آملی مدّظلّه از دانشمندان برجستۀ معاصر و از مفسران ژرف انديش قرآن كريم است. او كه بر اثر نبوغ و خلاقيت علمي و بهره‌گيري از اساتيد برجسته در معرفت و معنويت، به جامعيت در علوم عقلي و نقلي اسلامي رسيده، هزاران شاگرد مستعد را در مكتب فكري خود پرورانده و ده‌ها اثر عميق به جهان علم و معرفت عرضه كرده است.
مرحوم آيةالله حاج شیخ عباس هاتف قوچانی از سالكان و عارفان کوی دوست و از پرچم‌داران عرفان ناب تشيع در سال‌هاي اخير بود. ایشان شاگرد و در نهایت وصی آیةالله العظمی حاج سید علی آقا قاضی طباطبائی بوده‌اند همچنین معظم له عالمي فقيه و متبحري ذي فنون بود که در مدت ده‌ها سال، به تحقيق كتاب جواهر الكلام پرداخت
آیةالله حاج شیخ محمّد بهاری همدانی آنکه مرحوم سید احمد کربلایی در وصف او گفته بود: «ما پیوسته در خدمت مرحوم آیةالحق: آخوند ملّاحسینقلی همدانی رضوان‌الله‌علیه بودیم، و آخوند صددرصد برای ما بود. ولی همین‌كه آقاحاج‌شیخ‌محمّد بهاری با آخوند روابط آشنائی و ارادات را پیدا نمود، و دائماً در خدمت او رفت و آمد داشت، آخوند را از ما دزدید!»
در مسجد سهله مشغول دعا و ذكر بود كه ناگهان مى‌بيند آن حضرت را در ميانه نورى بسيار قوىّ، كه به او نزديك مى‌شدند؛ و چنان ابّهت و عظمت آن نور او را مى‌گيرد كه نزديك بود قبض روح شود… آن حضرت را به اسماء جلاليّه خدا قسم مى‌دهد كه ديگر به او نزديك نگردند. بعد از دو هفته كه اين شخص در مسجد كوفه مشغول ذكر بود حضرت بر او ظاهر شدند، و مراد خود را مى‌يابد و بشرف ملاقات مى‌رسد.
مرحوم آيةالله شهيد مطهّرى رضوان‌الله‌عليه از قديمى‌ترين دوستان و رفقاى مرحوم علامه آية الله حاج سيد محمد حسين حسيني طهراني بودند كه سوابقى طولانى با ايشان از زمان تحصيل در قم داشتند. روابط ميان ايشان خصوصاً در اواخر، آنقدر صميمى بود كه مرحوم علامه طهراني كتاب شريف رساله لبّ‌اللباب را كه در ترويج سيروسلوك و حركت‌دادن نفوس به عالم توحيد كم‌نظير است، به روح آن مرحوم هديّه نموده‌اند
آیةالله حاج شیخ یحیی انصاری شیرازی مدت سی سال از محضر علامه طباطبایی استفاده کرد به گونه‌ای که از شاگردان خصوصی این استاد معظم به شمار می‌رفت. در این مدت علوم عقلی مانند اسفار اربعه، شفا، تمهید القواعد را نیز نزد علامه طباطبایی آموخت و نیز به توصیه ایشان، شرح فصوص قیصری را نزد مرحوم سید محمد حسن الهی (برادر علامه طباطبایی) فرا گرفت.
آية اللّه علامه رفيعى قزوینی نابغه‌ايست كه در علوم عقليه و نقليه از مفاخر اماميه و از اعاظم شيعه است، و در اين عصر از بزرگترين استادان حكمت متعاليه در حوزه‌هاى علمى اسلامى به شمار مى‌رفت آن جناب در حدّت ذكاء و قوّت حافظه، و حسن و لطف تقرير، وجودت و فصاحت گفتار، و حلاوت و سلاست بيان، زبانزد خواصّ بوده است و به ويژه در تعبير و تفسير آراء و افكار ملا صدرا و حلّ معضلات اسفار تبحّر و تمهّرى شگفت داشت.
مرحوم آیت‌الله سيّد أبوالحسن اصفهانى از شاگردان میرزا حبیب الله رشتی و آخوند خراسانی هستند که اولا به جهت حافظه قوی و تسلط بالا بر فقه شیعه و ثانیاً فعالیّت‌های سیاسی در دوران انقلاب مشروطه و ثالثاً فعالیتهای وسیع عام المنفعه (مثل اصلاح شبکه آبرسانی شهر نجف) به مقبولیت و محبوبیت بالایی در حوزه علمیه نجف رسیدند.
مرحوم آیةالله سید ابوالقاسم خویی رحمه الله به من فرمودند: «آقا سيّدمحمّدحسین! شما در نجف بمانید و به طهران نروید؛ اگر در اینجا بمانید بعد از من لا يَخْتلِف علَیکَ اثْنان.»
آیةالله سید حسن مصطفوی عضو هیأت علمی قطعی تمام وقت دانشکده الهیات دانشگاه امام صادق (علیه السلام) است و مدیر گروه فلسفه و کلام اسلامی این دانشکده (عنوان دانشگاهی استاد تمام پایه ۲۱).
آیةالله سید عزالدین حسینی زنجانی از مبرّزين از قدماء شاگردان علّامه طباطبائى مى‌باشند كه ساليانى به دروس أسفار و شفاى آن مرحوم حضور يافته است. مردى است جامع بين علم و عمل و بين معقول و منقول: مفسّر قرآن كريم، وارد در ابحاث علميّه و فلسفيّه؛ و متعبّد بعبوديّت الهيّه و متخلّق به اخلاق حسنه مى‌باشند
آیت الله شيخ محمد تقى نجفی به محض ورود به نجف با عارف گرانمايه آیة الله حاج سید علی شوشتری ارتباطى تنگاتنگ برقرار نموده و خود را تحت تربيت و ارشاد او قرار داده، و با راهنمايى اين عارف كامل واصل به اوراد و اذكار و عبادات و رياضات شرعيه در مساجد ثلاثه كوفه و سهله و صعصعه مشغول مى‌شود.
مرحوم آیةالله میرزا حسنعلی مروارید که پس از وفات پدر در نه سالگی، در دامان عالم شهیر و سالک مجاهد حاج شیخ حسنعلی نخودکی پرورش یافته بود در هنگام تشرّف میرزا ۱۱ ساله بود. وی در ۱۳ سالگی وارد حوزه علمیه شد و از همان نوجوانی میرزا مهدی اصفهانی شرکت می‌نمود و دروس سطح را از مرحوم نخودکی و شیخ کاظم دامغانی و شیخ هاشم قزوینی و دروس خارج و معارف را از میرزا فراگرفت.
آیةالله سید میرزا ابوالحسن جلوه از انتقال دهندگان میراث فلسفی مکتب اصفهان به تهران در عصر قاجار است در دوره‌ای که آقا محمدرضا قمشه‌ای و آقا علی مدرس و ایشان سه استاد کامل فلسفه و حکمت به شمار می رفتند و با رحلت آن دو حکیم در دوره ناصری علوم عقلی به مجلس درس جلوه انحصار یافت و بعد از حاج ملاهادی سبزواری در مکتب وی، فلسفه جان تازه‌ای یافت.
کتاب آیت نور به عنوان اولین یادنامــه مرحــوم علامه آیةالله سید محمد حسین حسینی طهرانی با هدف معرّفى ایشان از قلم خودشان و از لابلاى آثار خودشان، با تلاش و همت جمعی از فضلا از «دورۀ علوم و معارف اسلام» و سائر مکتوبات ایشان استخراج شده تا قدمی در جهت معرفی شخصیت بی‌بدیل آن نادرۀ دوران باشد.
آیة الله حاج سید علی شوشتری سر سلسلۀ عالمان ربّانی در یک قرن و نیم اخیرمی‌باشند؛ کمالات معنوی آیة الله حاج سید علی شوشتری به حدّی بوده است که شخصیّتی مانند شیخ انصاری هفته‌ای یکبار برای استفاده از محضر نورانی و پرفیض او در جلسۀ اخلاقی سیّد حاضر می‌شدند. حقّ بزرگی که ایشان بر حوزه‌های علمیّه و جامعۀ اسلامی دارد بر مطّلعین پوشیده نیست.
آیة الله حاج سید محمد صادق حسینی طهرانی مدّظلّه، فرزند ارشد و وصیّ علامه آیة الله سید محمد حسین حسینی طهرانی رضوان الله تعالی علیه می‌باشند. معظم له هم اکنون ساکن مشهد و مؤسس و متولی مدرسۀ علمیّه نورالرضا علیه‌السلام می‌باشند.
آية الله حاج شیخ محمدجواد انصارى همدانی چون ساليانى چند از رحلت مرحوم حاج ميرزا جواد آقا ملكى تبريزى ميگذشت، هر چه نزد شاگردان معروف او تردّد نمود و براى فتح و گشايش رفت و آمد كرد اثرى نيافت، تا رفته رفته آتش عشق در نهاد او رو به فزونى گذارد و هموم و غموم فراق، جان او را مشتعل ساخت...
مرحوم آیةالله سید حسین قاضی طباطبائی والد معظم و اولین استاد سلوکی مرحوم سید علی آقای قاضی می‌باشند.
آیةالله العظمی علامه سید علی آقا قاضی طباطبائی تبریزی، فقیه، حکیم و عارف کم نظیر و بزرگ شیعه و اسلام،است.
همین سلسله مرحوم آقای قاضی - مجموعه این بزرگواران که از مرحوم حاج سیدعلی شوشتری آغاز می شود - همه شأن مجتهدان تراز اول بودند.…از لحاظ معانی سلوک و عرفان و مانند اینها هم از افرادی است که عرض کردم حداقل این است که بگوییم کم‌نظیر (است)، یعنی واقعاً شخصیت ایشان برجسته است
آیةالله العظمی علامه سید محمدحسین طباطبائی تبریزی معروف به علامه طباطبائی رضوان‌الله‌علیه در ۲۹ ذی‌القعده ۱۳۲۱ ق [:۲۶ بهمن ۱۲۸۲] در روستای شادان از توابع تبریز متولد شدند. ایشان ۸۱ سال ـ چه پربرکت ـ عمر نمود و در ساعت ۹ صبح یکشنبه ۱۸ محرم الحرام سال ۱۴۰۲ .ق [:۲۴ آبان‌ماه ۱۳۶۰] رحلت کردند.
داستان بنده با علامه طباطبائی شنیدنی و خواندنی است.بنده طلبه مشهد و سرسپرده به مرحوم آیةالله شیخ مجتبی قزوینی شاگرد مرحوم آیةالله شیخ مهدی اصفهانی مؤسس مکتب تفکیک بودم، چه شدکه سرسپرده کسی شدم که قبلاً به اوبدبین بودم و سپس فدائی او شدم؟! حتی کار به جائی رسید که ایشان مرا به عنوان مریدی کوچک به شاگردی پذیرفتند و اذکاری هم تعلیم فرمودند و بنده را از تنگ نظریهای مختلف به سعه بینش عرفانی دلالت کردند.
مرحوم حاج سيّد أحمد كربلائى در عرفان و اخلاق از شاگردان ممتاز مکتب آخوند ملا حسینقلی همدانی است. ایشان با عدیل و هم‌ردیف خود شیخ محمد بهاری در میان سیصد تن شاگرد آخوند از مبرزترین شاگردان او بودند. بعد از درگذشت آخوند، ایشان و مرحوم بهاری راه استاد خود را ادامه دادند. و بعد از آن که مرحوم بهاری به علت بیماری ناگزیر از ترک نجف گردید ایشان یگانه عالم اخلاق و مربی نفوس و راهنمای طالبان حقیقت در طی راه مقصود و ورود در سبل سلام و ایصال به کعبه مقصود و حرم معبود، در نجف بوده‌اند.