عرفان و حکمت
عرفان و حکمت در پرتو قرآن و عترت
تبیین عقلی و نقلی عرفان و حکمت و پاسخ به شبهات
صفحه‌اصلیدانشنامهمقالاتتماس با ما
فهرست عناوین دانشنامه بر اساس حروف الفبا
آ-ا ب پ ت ث ج چ ح خ د ذ ر ز ژ س ش ص ض ط ظ ع غ ف ق ک گ ل م ن و ه ی

شاهد

شاهد (اصطلاح عرفانی): ۱- حق به اعتبار ظهور و حضور ۲- آن چه در قلب سالک است و او همیشه به یاد آن است (سیر و سلوک (طرحی نو در عرفان عملی شیعی)). بت و شاهد: تجلّی معنی را گویند که در صفت ماورای صفت سالک ظاهر شود (شرح مرادات حافظ).

شئون انسان کامل

لازمه خلافت تكويني انسان كامل آن است كه مدد و فيض خداوند از مجراي انسان‌ كامل به همة موجودات ساری و جاري مي‌شود.

بنابراين هم تحقق عالم و هم ادامه و استمرار آن به واسطة انسان كامل است. از همين رو با رفتن انسان كامل و خالي ماندن جهان از آن، عالم برچيده مي‌شود و قيامت به‌پا مي‌گردد.

شب

شب در اصلاح عرفانی به معنای عالم غیب و جبروت است و تاریکی شب به معنای ظلمت ممکنات از جهت آنکه ظل‌اند.

شب آخر ماه رمضان

شب اول رجب

شب اول ماه رجب یکى از چهار شبى است که شب زنده‌دارى در آن تأکید شده است. و یکى از مراقبت‌ها این است که در هنگام دیدن ماه در شب اول دعایى که روایت شده است را بخواند. و مستحب است بعد از نماز عشا دعاهاى روایت شده در اقبال را بخواند.

شب بیست و هفتم رجب

شب بیست و هفتم ماه رمضان

شب پانزدهم ذی القعده

شب عرفه

شب عید فطر

شب عید قربان

شب عید قربان یکی از چهار شبی می‌باشد که امیر‌المؤمنین دوست داشتند خود را برای عبادت فارغ کنند.

شب قدر

شبلی

شراب

شراب (اصطلاح عرفانی) عبارت است از ذوق و وجد و حال كه از جلوه محبوب حقيقى در اوان غلبه محبت بر دل سالك عاشق وارد مى‌شود و سالك را مست و بى‌خود مى‌كند چه، استيلاى آن موجب هدم قواعد عقلى و نقض معاقد و همى اوست كه مبدأ انتشاء كثرت رسمى و نسبت اعتبارى ميشود. (رساله مشواق)

شطح

شطح‌ (شطحیه، شطحیات یا شطحات) عبارت‌ است‌ از کلمه‌ای‌ که‌ بر آن‌ بوی‌ سبکی‌ و شتاب‌ و ادّعای‌ بیجا موجود است‌؛ و کم‌ اتّفاق‌ می‌افتد که‌ از محقّقین‌ پیدا شود. شَطَحیّات‌ کلماتی‌ را گویند که‌ از سالک‌ مجذوب‌ در حین‌ استغراق‌ مستی‌ و سُکْرِ وَجْد و غلبهٔ شوق‌ صادر می‌شود که‌ دیگران‌ طاقت‌ شنیدن‌ آن‌ نکنند؛ و او خود نیز اگر از حالت‌ مَحْو به‌ هوشیاری‌ صَحْو آید از آنگونه‌ گفتار ناهنجار اظهار کراهت‌ و انکار نماید.

شمعون

شَمعون بن صَفا وصیّ حضرت عیسی علیه السّلام بوده که خداوند او را در جنگ صفین با صورت برزخی خود نزد أمیرالمؤمنین فرستاد تا با سخنان خود روحیهٔ یاران حضرت را تقویت نماید.

شهاب الدین ابوحفص عمر سهروردی

شهاب‌الدین ابوحفص عمر سهروردی فقیه و صوفی شافعی و دایی شیخ اشراق و استاد سعدی شیرازی و صاحب عوارف المعارف بوده که در سال ۶۳۲ هجری قمری درگذشت.

شیخ احمد احسائی

شیخ اشراق

شهاب الدین سهروردی مشهور به شیخ اشراق عارف و فیلسوف بزرگ قرن ششم است که در ۳۳ سالگی با پایه‌گذاری مکتب فلسفی حکمت اشراق توانست نوآوریهای بسیار مهمی در فلسفه اسلامی ارائه دهد. مهمترین منبع ما در شرح حال وی مطالبی است که شمس الدین محمد شهرزورى (یکی از شارحین آثار وی) در «نزهة الارواح و روضة الافراح» گزارش نموده است. دکتر سید حسین نصر که آثار شیخ اشراق را در مجموعه چهار جلدی مصنفات شیخ اشراق گردآورده است. در ابتدای جلد سوم مطالب شهرزورى را همراه با ترجمه مقصودعلى تبريزى عیناً نقل کرده است.

شیخ انصاری

شیخ مرتضی انصاری مشهور به شیخ انصاری از بزرگترین فقهای شیعه در قرن ۱۳ هجری است. ایشان در عید غدیر سال ۱۲۱۴ هجری قمری متولد شد و چون از نسل صحابی جلیل القدر جابر بن عبدالله انصاری است ملقب به انصاری می‌باشد.

شیخ عبدالنبی نوری مازندرانی

حکیم آیة‌الله شیخ عبدالنبی نوری مجتهد مازندرانی، استاد فضلا و بزرگانی همچون: میرزا طاهر تنکابنی ، آیة‌الله مرعشی نجفی، شیخ محمد تقی آملی ، میرزا ابوالحسن شعرانی ، سید ابوالحسن قزوینی بودند.

شیخ علی نمازی

شیخ مجتبی قزوینی

مرحوم آیت‌الله شیخ مجتبی قزوینی از جهت فکری شخصیتی دو رگه است و آثار وی از نظر محتوی تفاوت‌های بنیادینی با آثار میرزای اصفهانی دارد و به تعبیری می‌توان افکار وی را تلفیقی از آراء میرزا و مرحوم زرآبادی شمرد. گرایش‌های عرفانی در آراء وی بسیار کم‌رنگ است و تمایل به حکمت مشّاء در آن دیده می‌شود و مواضع وی در قبال فلسفه و تعقل منعطف‌تر از میرزا است و این امر بر رویکرد طبقه بعدی مکتب تفکیک در خراسان اثر فراوانی گذاشت.

شیخ محمد باقر ملکی میانجی

شیخ محمد باقر ملکی میانجی (۱۳۲۴- ۱۴۱۹ ه.ق) زادهٔ آذربایجان است، پس از تکمیل دروس مقدماتی و بخشی از سطح در آن سرزمین در سال ۱۳۴۹ ق در ۲۵ سالگی به مشهد مشرّف شده و سطوح عالی را نزد مرحوم آقا شیخ هاشم قزوینی و مباحث اعتقادی را نزد مرحوم آقا شیخ مجتبی قزوینی فراگرفت و سپس در درس میرزا محمد آقازاده و میرزا مهدی اصفهانی شرکت کرد و موفق به اخذ اجازه اجتهاد از وی شد.

شیخ محمد حسین فاضل تونی

شیخ محمد کاظم مهدوی دامغانی

شیخ محمدكاظم مهدوی دامغانی از شاگردان فاضل میرزا مهدی اصفهانی بود و چنین معروف است كه هم‌مسلك با ایشان بوده ولی گزارشی از تدریس معارف یا نقد فلسفه یا تألیف در این باب از وی در منابع نیامده است.

شیخ هاشم قزوینی

مرحوم آیت‌الله شیخ هاشم قزوینی زاده یکی از قرای اطراف قزوین است و دروس مقدماتی و قسمتی از سطوح را در قزوین تحصیل نمود. در قزوین از محضر آقا سید موسی زرآبادی در فلسفه اشراق و مشاء نیز استفاده نمود و سپس به تهران و اصفهان جهت تکمیل مدارج عالیه رفت و در نزد مرحوم کلباسی و فشارکی به تحصیل منقول و معقول پرداخت.