عرفا غير ذات پروردگار را به پنج حضرت دسته‌بندی كردند؛ حضرت اول، تعين اول و دوم است كه جزو صقع ربوبی‌اند و حضرت دوم عالم عقل و پس از آن عالم مثال كه حضرت سوم است و در نهايتِ قوس نزولی حضرت چهارم يعنی عالم ماده قرار دارد. اما حضرت پنجم، حقيقتی است كه جامع همه حضرات قبلی بوده و هر چهار حضرت را در خود جمع دارد و آن انسان كامل و كون جامع است. بنابراين ساير كون‌ها و موجودات، حتی تعين اول و دوم دارای جامعيت و كمال نيستند و تنها انسان كامل، كون جامع و موجود كامل است.

بنابراين جامعيت انسان تا آنجا پيش رفته كه صقع ربوبی را نيز پوشش مي‌دهد و به حضرت اول نيز راه دارد و به همين جهت موجودي حقانی خلقی است.

جرعه (اصطلاح عرفانی) به دو معنای: اسرار و مقاماتی که در حال سلوک بر سالک پوشیده مانده باشد و تجلّی وجودی می‌باشد (سیر و سلوک (طرحی نو در عرفان عملی شیعی)).

جلا و استجلا از اصطلاحات عرفانی هستند، که ناظر به نظام هستی بوده و از جهتی همه تعین‌های حقانی و خلقی را پوشش می‌دهند؛ در این نوشتار این دو واژه را مورد توجه و بررسی قرار می‌دهیم.

سالک دنبال دستیابی به توحید است و توحید یعنی یکی دیدن، یکی خواستن و با یکی بودن و این جز با جمعیت خاطر به دست نمی‌آید. لذا سالک باید در نفی خواطر بکوشد.

جنّيان موجوداتى ضعيف‌تر از انسانند لذا مؤمن به‌هيچ‌وجه نبايد به دنبال ارتباط با آنها باشد؛ چراكه ارتباط با آنها انسان را از مسير كمال دور می‌كند. آرى اگر جنّ مؤمنى خودش را در خدمت انسان مؤمنى قرار دهد منعى ندارد كه آن مؤمن از آن جن در امورى كه رضاى خداوند است استفاده نمايد.

جنید بن ‌محمد بن ‌جنید خزّاز بغدادی معروف به جنید بغدادی، سیدالطایفه و شیخ الطایفه (قبل از ۲۱۵ ـ ۲۹۷ ) از بزرگترین عارفان قرن سوم و شاگرد پنجاه ساله سری سقطی (دایی‌ جنید) است و سر سلسلۀ بسیاری از طرق صوفیه بعد از خود می‌باشد.

جوع و گرسنگی خورش مؤمن و غذای روح و طعام دل اوست. خوردن بیش از حد نیاز بدن روح را تضعیف کرده و دل را می‌میراند. گفته شده که پرخوری مایهٔ سنگدلی و تحریک شهوت است. سالک با گرسنگی قلب خود را نورانی می‌سازد.