اگر انسان می‌خواهد برسد باید ریاضت بکشد. باید غذا که می‌خورد برای تقویت بخورد. برای این غذا بخورد که نیرو بگیرد تا بتواند عبادت خدا را به‌جا آورد. ریاضت امر عجیب و غریبی نیست! منتها مشکل است. ملاک در ریاضت نفس مخالفت هواست!
ریاضت این نیست که انسان هیچ نخورد؛ شام نخورد، ناهار نخورد. مراد از ریاضت این نیست که هیچ نخوابد. مراد از ریاضت این نیست که انسان أصلاً مسکن و مرکب نداشته باشد. نه! مراد از ریاضت این‌است‌که انسان بخوابد ولی خوابش را کم کند، غذا بخورد أمّا خوراکش کم باشد؛ به اندازه‌ای که سیر شود نخورد. بخورد أمّا هرچیزی هروقت دلش می‌خواهد نخورد؛ مراد از ریاضت این‌است!
اگر انسان می‌خواهد برسد باید ریاضت بکشد. باید غذا که می‌خورد برای تقویت بخورد. برای این غذا بخورد که نیرو بگیرد تا
بتواند عبادت خدا را به‌جا آورد.
خیلی اوقات مرحوم علاّمه غذا میل نمی‌کردند و هیچ هم بیان نمی‌فرمودند که چرا میل نمی‌کنند ولی می‌فهمیدیم که جهت مراقبه و مجاهده با نفس است، نه فقط در خوراک در همه امور همین‌طور بودند!
یک قاعده و ضابطه خدمت شما عرض کنم و آن قاعده این‌است‌که: ملاک در ریاضت نفس مخالفت هواست! این یک قاعده
کلّی است که انسان با هوای نفس و میل نفسانی خود مخالفت داشته باشد و زمام نفسش در دست خودش باشد!
روزه‌گرفتن برای وصول به درجات عالیه لازم است؛ آقا رضوان‌الله‌تعالی‌علیه تأکید داشتند که پنجشنبه اوّل و آخر ماه و
چهارشنبه اوّل از دهه وسط را روزه بگیرید و این حدّأقل است. اگر انسان می‌تواند باید بیشتر روزه بگیرد. در مرتبه بعد از صیام، خود جوع و گرسنگی نیز امری مطلوب و لازم است؛ سالک بدون صیام و بدون جوع نمی‌تواند برسد! انسانی‌که شکمش پر است نمی‌تواند توجّه پیدا کند.
إلی‌ماشاءالله در کتب عرفان و اخلاق در باب جوع نوشته و بیان شده و این همان مجاهده است، همان ریاضت نفس است! إنِ اسْتَطَعْتَ أَن‌یَأتیَکَ المَوْتُ و بَطْنُکَ جآئِعٌ و کَبِدُکَ ظَمْآنُ فَافْعَلْ (مستدرک‌الوسآئل، ج۷، ص۵۰۰.). «اگر می‌توانی کاری کنی که درحالی مرگت فرا رسد که شکمت گرسنه و کبدت تشنه باشد آن کار را انجام بده!» خدا می‌داند چه ثمراتی برآن مترتّب است!
خواب هم همین‌طور است؛ خواب برای بدن لازم است أمّا چه مقدار؟ آیا انسان جائز است که آن‌قدر بخوابد که از خواب إشباع شود؟ این باعث می‌شود بهره‌های معنوی‌ای که خداوند در شب برای انسان قرار داده است، از انسان سلب شود و دیگر هم نخواهد آمد! دیگر نخواهد آمد! ریاضت امر عجیب و غریبی نیست! منتها مشکل است.
إلی‌ماشاءالله گفته شده است که أَقلِلْ کَلامَکَ.(غررالحکم ودررالکلم، ص۱۳۶.) «کلامت را کم کن!» أمّا چقدر در مقام عمل بوده‌ایم؟! چقدر عمل نمودیم؟! مادامی‌که این مطلب در ذهنمان هست عمل می‌کنیم و همین که مدّتی گذشت فراموش می‌کنیم و آن عمل را ترک می‌کنیم؛ ولی نباید این‌طور باشد! انسان باید همیشه کم سخن بگوید در همه جا همین‌طور باشد. این مجاهده است!
شرایط لازم برای سیر و سلوک الی الله: ترک عادات، رفق و مدارا، وفا، ثبات، مراقبه، محاسبه، مؤاخذه، مسارعت، ارادت، ادب، نیت، صمت، جوع، خلوت، سهر، دوام طهارت، خاکساری، ترک لذات، کتمان سرّ، استاد، ورد، نفی خواطر، ذکر، فکر.