نفس آدمی بسیار سرکش است:
نفس اژدرهاست او کی مرده است
از غم بی‌آلتی افسرده است
مثنوی مولوی
راه اصلاح نفس، ریاضت و تمرین است. هر اندازه انسان افسار نفس را رها کند، بیشتر آسیب می‌رساند. سالک باید به قدر توان از لذات نفسانی دوری کند. غذاها و نوشیدنی‌ها را به قصد لذت نخورد، بلکه اگر مقوی و دارای خاصیت‌اند، به نیت تقویت و خاصیتشان بخورد. سالک غذای بی‌خاصیت خوشمزه را کنار می‌نهد و غذای پرخاصیت را ترجیح می‌دهد. سالک و بلکه مؤمن هرگز ذوّاق [۱] نیست. روایات شیعه در این زمینه تصریح دارد [۲]. سالک هرگز در پی تجمّلات نیست و ساده‌زیستی را برنامۀ خود ساخته است، چه رسد به چشم و هم‌چشمی که با روح سلوک و بلکه تقوا ناسازگار است.
امیرمؤمنان علی علیه السلام فرموده است:
«هیچ‌گاه نشد که دو کار در برابرم قرار گیرد و یکی از دیگری مشکل‌تر باشد، مگر آن که من آن کار مشکل‌تر در راه خدا را برگزیدم»[۳].