عرفان و حکمت
عرفان و حکمت در پرتو قرآن و عترت
تبیین عقلی و نقلی عرفان و حکمت و پاسخ به شبهات
صفحه‌اصلیدانشنامهمقالاتتماس با ما

فهرست عناوین دانشنامه

عمران بن شاهین

عمران بن شاهین (متوفای ۳۶۹ قمری)، یکی از مخالفین عضد الدّوله دیلمی بود و بر علیه حکومت او قیام کرد تا حدی که عضد الدوله برای سرکوب او از تمام قوای خود استفاده نمود، عِمران بن شاهین مخفیانه به نجف فرار کرد و متوسل به امیرالمؤمنین علیه السلام شد. عنایات حضرت چنان شامل حال او شد که نه تنها از مجازات عضد الدّوله نجات یافت بلکه به منصب وزارت در حکومت عضد الدوله منصوب گردید.

صبر

صبر به معنای «ثبات النفس و سکونُها فی قبال المشکل» است یعنی انسان بتواند در مواجهه با مشکل، با حفظ آرامش خود را مدیریت کند. صبر در آیات و روایات از جایگاه خاصی برخوردار بوده و به سه قسم صبر در مصیبت، صبر در طاعت و صبر در معصیت تقسیم شده است. صبر در فارسی به پایمردی، استقامت و پایداری، بردباری تعبیر می‌شود.

زیارت اهل قبور

زیارت اهل قبور موجب ارتباط با روح متوفّی می‌شود و هر چه روح متوفّی پاکتر و عالی‌تر باشد، زائر با مدد گرفتن از روح او بهره بیشتر و وافرتری خواهد برد. بر اساس آن چه در روایات آمده بهترین زمان برای زیارت اهل قبور بین الطلوعین است زیرا در این زمان امواتی که در ضیق و تنگی هستند گشایش یافته و متوجه حضور افراد در کنار قبر خود می شوند و از آمدن آنان خوشحال خواهند شد.

معیشت ضنک

معیشت ضنک به معنای زندگی سخت، تعبیری است که در آیهٔ ۲۰ سورهٔ طه بیان شده است در این آیه یکی از عواقب اعراض از یاد خدا را معیشت ضنک دانسته و می فرماید: «وَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِکْرِی فَإِنَّ لَهُ مَعِیشَةً ضَنْکاً وَ نَحْشُرُهُ یَوْمَ الْقِیامَةِ أَعْمی» بر اساس آن چه در روایات آمده مراد از زندگی سخت عذاب عالم برزخ است نه سختی در دنیا لذا تفسیر آیه چنین می شود: افرادی که از یاد خدا اعراض کنند حتما در قبر و برزخ زندگی سختی خواهند داشت و در قیامت کور محشور می شوند.

صورت برزخی

صورت برزخی یا همان صورت ملکوتی، صورت باطن انسان و سائر موجودات است که در عالم برزخ به آن شکل تجلی پیدا میکنند. در حقیقت هر چیزی در این عالم از اعمال و اخلاق انسان گرفته تا حیوانات و گیاهان هر یک علاوه بر شکل ظاهری خود دارای باطنی هستند که صورت برزخی آن ها را شکل می دهد به عنوان مثال باطن انسان سخن چین به شکل بوزینه و باطن انسانی که حرام خور است به شکل خوک میباشد و یا صورت برزخی ظلم، تاریکی و صورت برزخی غضب، آتش است. بر این اساس اولیاء الهی که چشم برزخی آنها باز شده و باطن موجودات را می بینند با ملاحظه و مشاهده هر فرد میتوانند اخلاقیّات و ملکات او را تشخیص دهند.

کلمه خبیثه

کلمه خبیثه یک اصطلاح قرآنی دربارهٔ کافرین است و خداوند متعال در قرآن کریم کلمهٔ خبیثه را به یک درخت خبیثی تشبیه می کند که ریشه و اساس آن هیچ ثبات و قراری ندارد زیرا این افراد ریسمان ارتباط خود را با خدای خود پاره کرده‌اند، بنابراین به محلّ اتّکاء و اعتمادی التجاء ندارند این افراد گرچه در دنیا و امور اجتماعیّه دارای شخصیّت و اعتبار و جاه و شوکت و نفوذ کلمه و قدرت باشند، ولی در عالم واقع و در میزان سنجش واقعیّات، بی مغز و تهی و بی ارزش و سبک و بدون أصالتند و بر این اساس با هر بادی که از هر طرف بوزد بدان سمت حرکت می‌کنند.

کلمه طیبه

کلمه طیبه یک اصطلاح قرآنی دربارهٔ مؤمنینی که به مقام خلوص ذاتی رسیده اند میباشد و خداوند متعال در قرآن کریم کلمهٔ طیبه را به یک درخت پاک و طیّبی تشبیه می کند که اصل و ریشهٔ آن ثابت و استوار است (زیرا این مؤمنین به مقام لقاء خدا رسیده و اصل و ریشهٔ ایشان بر آن جا استوار است) و شاخه های او ملک و ملکوت را دربر گرفته و دائما میوه می دهد یعنی از عالم قدس بر این عالم افاضه میکند و واسطه در خیر و رحمت و برکت میگردد و با میوه‌های معطّر و شیرینش تمام ذوات عالم امکان را سیراب و شاداب می‌نماید. در مقابل آن کلمهٔ خبیثه است که به یک درخت خبیثی تشبیه شده که ریشه و اساس آن هیچ ثبات و قراری ندارد و در مورد کافران است.

شمعون

شَمعون بن صَفا وصیّ حضرت عیسی علیه السّلام بوده که خداوند او را در جنگ صفین با صورت برزخی خود نزد أمیرالمؤمنین فرستاد تا با سخنان خود روحیهٔ یاران حضرت را تقویت نماید.