قال اللّه تعالی سبحانه: «وَ أَنِیبُوا إِلی رَبِّکُمْ وَ أَسْلِمُوا لَهُ» (زمر/۵۴).
انابت با خدای گشتن و بر او اقبال کردن باشد، و آن به سه چیز است: یکی به باطن و دیگر به قول و سیّم از اعمال ظاهره.
یکی به باطن، که همیشه متوجه به جانب خدای تعالی باشد، و در افکار و عزایم طلب قربت او کند «وَ جاءَ بِقَلْبٍ مُنِیبٍ.» (ق/۳۳.)
و دیگر به قول، که در عموم اوقات به ذکر او و ذکر نعم و ذکر کسانی که به حضرت او نزدیکتر باشند مشغول باشد «وَ ما یَتَذَکَّرُ إِلَّا مَنْ یُنِیبُ» (غافر/۱۳.).
سیّم[۱] از اعمال ظاهره، که همیشه بر طاعات و عبادات که مقرون[۲] به نیّت قربت باشد مواظبت کنند، مانند صلاة فرض و سنتی [۳]و نوافل، و وقوف بمواقف بزرگان دین، و بذل صدقات، و احسان با خلق خدا به رسانیدن اسباب نفع به ایشان و باز داشتن موجبات ضرر ایشان، و راستی نگاه داشتن در معاملات، و انصاف از خود و اهل خود بدادن، و بر جمله التزام احکام شرع تقربا إلی اللّه تعالی و طلبا لمرضاته، فانه تعالی قال:
«أُزْلِفَتِ الْجَنَّةُ لِلْمُتَّقِینَ غَیْرَ بَعِیدٍ. هذا ما تُوعَدُونَ لِکُلِّ أَوَّابٍ حَفِیظٍ. مَنْ خَشِیَ الرَّحْمنَ بِالْغَیْبِ وَ جاءَ بِقَلْبٍ مُنِیبٍ. ادْخُلُوها بِسَلامٍ ذلِکَ یَوْمُ الْخُلُودِ. لَهُمْ ما یَشاؤُنَ فِیها وَ لَدَیْنا مَزِیدٌ». (ق/۳۱- ۳۵)
(اوصاف الاشراف خواجه نصیر الدین طوسی)
اصطلاحات مرتبط: توبه.