اعمال مشترکه ماه شعبان
اول : مناجات شعبانیه اين مناجات، از اعمال مهم اين ماه است، و نه تنها ماه، كه سالك نبايد بعضى از فرازهاى آن را در طول سال ترك كند و در قنوتها و ساير حالهاى عالى خود، خيلى با آن مناجات نمايد.
دوم :از اعمال مهم در اين ماه روزه است، باندازه‌اى كه با حالش مناسب باشد. و بهتر است اگر مانعى نبود - گرچه اين مانع رجحان روزه نگرفتن باشد - تمام ماه را بجز يك يا دو روز آخر آن را روزه بگيرد، و با اين يك يا دو روز بين روزه اين ماه و روزه رمضان فاصله بيندازد. و اگر اين مقدار را نمى‌تواند، بمقدار زيادى روزه بگيرد تا وارد دعوت مقدس رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و سلّم شده و از كسانى باشد كه حضرتش صلّى اللّه عليه و آله و سلّم را يارى مى‌كنند، و گمان نمى‌كنم با يك يا دو روز روزه گرفتن وارد اين دعوت شود و از كسانى باشد كه بتوان گفت: به رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و سلّم كمك كرده است.
درباره روزه هر كدام از روزهاى اين ماه اخبار مفصلى وارد شده است. و من فقط روايتى را كه در كتاب «من لا يحضره الفقيه» آمده است، نقل مى‌كنم. امام صادق عليه السّلام فرمود:
«كسى كه روز اول ماه را روزه بگيرد، حتما وارد بهشت مى‌شود. و كسى كه دو روز را روزه بگيرد، خداوند در هر شب و روزى (به چشم رحمت) به او مى‌نگرد و در بهشت هم به اين نگاه ادامه مى‌دهد. و كسى كه سه روز روزه بگيرد، با خداوند در عرش و بهشت او ديدار مى‌كند».
سيد بن طاووس قدّس سرّه جهت توضيح ديدن خداى متعال، در كتاب اقبال مى‌گويد:
«شايد منظور از ديدار خدا در عرش اين باشد كه عده‌اى از بهشتيان در جايى از عرش باشند كه هر كس به آنجا برسد به او مى‌گويند: خدا را ديده است، چنانچه خداوند كعبه مشرّفه را منزل خود قرار داده و هر كس به ديدن آن برود، مى‌گويند: به ديدن خدا رفته است».
معلوم نيست سيد بن طاووس قدّس سرّه مى‌خواهد ديدار با خدا يا ديدار با خدا در عرش را توضيح بدهد. گرچه ظاهر كلامش اين است كه در صدد توضيح چگونگى اصل ديدن خداست ولى در كتاب «فلاح السائل» در ذيل فرمايش امام صادق عليه السّلام كه مى‌فرمايد: «آنقدر آن (آيه) را تكرار كردم تا آن را از گوينده‌اش شنيدم...»، كلامى دارد كه در آن به ديدن و ملاقات معنوى خداوند تصريح مى‌كند، بگونه‌اى كه منافاتى با منزه دانستن خدا از جسم بودن ندارد. بهر حال اين توجيهات لازم نيست و واقعا خدا را مى‌بيند، چنانچه در مناجات شعبانيه نيز از اين مطلب با عبارات ذيل تعبير شده است:
«حتى تخرق ابصار القلوب حجب النور، فتصل إلى معدن العظمة، و تصير ارواحنا معلّقة بعز قدسك،تا ديدگان قلب موانع نورى را پاره كرده و آنگاه به معدن بزرگى برسد، و روحهاى ما به عزت پاكيت وصل شود.»
و ديدن باين شكل هيچ منافاتى با اعتقاد ما مبنى بر جسم نداشتن خداوند ندارد، تا احتياج به تفسير آن باشد. و شايد سيد بن طاووس قدّس سرّه با اين كلام مى‌خواسته ديدار عرش را توضيح بدهد، نه اصل ديدار را.
سوم: از اعمال مهم در اين ماه صلوات شعبانیه است كه در نيمروز هر روز اين ماه فرستاده مى‌شود.
چهارم:يكى ديگر از اعمال اين ماه، همانگونه كه در كتاب اقبال است بجا آوردن نماز و خواندن دعاهاى اين شبهاست. سالك بايد در رابطه با اين اعمال جدّى بوده، و به هر كدام از ذكر و فكر و اين اعمال كه نشاط دارد، با در نظر گرفتن اولويتها اقدام كند. و اين مطلب را نيز در نظر داشته باشد كه عمل به روايتى كه متضمّن اين اعمال است، بخاطر تسامح در مدرك اعمال مستحبى است. و معمولا بهتر است هم به اعمال راحت و آسانى كه مى‌توان با نشاط آن را انجام داد و هم به عبادات روزمره، با در نظر گرفتن حال خود، بپردازد.
پنجم: يكى ديگر از كارهاى مهم در اين ماه عمل به اين روايت است. امير المؤمنين عليه السّلام فرمودند:
«در هر پنجشنبه شعبان آسمان‌ها زينت شده و آنگاه فرشتگان عرض مى‌كنند: خداى ما روزه‌داران شعبان را ببخش و بيامرز و دعايشان را اجابت فرما. بنابراين كسى كه دو ركعت نماز بجا آورد كه در هر ركعت سوره «فاتحه» را يك بار و«قل هو اللّه احد»را صد بار بخواند و بعد از سلام دادن صد بار بر پيامبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم درود فرستد، خداوند تمام خواسته‌هاى دينى و دنيايى او را بر آورده مى‌فرمايد. و كسى كه يك روز آن را روزه بگيرد، خداوند بدن او را بر آتش حرام مى‌كند.»