عرفان و حکمت
عرفان و حکمت در پرتو قرآن و عترت
تبیین عقلی و نقلی عرفان و حکمت و پاسخ به شبهات
صفحه‌اصلیدانشنامهمقالاتتماس با ما

فهرست عناوین دانشنامه

تفسیر سوره قدر

در تفسیر سوره قدر بیان شده که شب قدر منشأ تجلیات الهی در عالم ناسوت می باشد و از همین جهت قرآن در این شب نازل شده است. این شب یکی از نعمت های بزرگ خدا به امت اسلام است که به برکت نفس پیامبر انسان می تواند در این شب بیشتر از هزار ماه در مسیر خدا جلو رفته و موانع راه خدا از مقابل او برداشته می شود.

احیاء شب نیمه شعبان

احیاء شب نیمه شعبان بسیار مهم است زیرا بر اساس آن چه در روایت آمده در این شب درهای آسمان باز بوده و خداوند بندگان گنهکار را از آتش جهنم نجات می دهد، در این شب خداوند عمرها را نوشته و روزی تمام سال افراد را قسمت می‌نماید و هرچه در طول سال حادث می‌شود را در این شب نازل می‌کند.

فطرس

بر اساس روایات فطرس مَلَکی بوده که به‌واسطه ترک اطاعت پروردگار، مطرود گشته و بالهایش شکسته شده است و در چنین روزی که مولد امام حسین علیه‌السّلام است با شفاعت جبرائیل نزول کرده و بالهای خودش را به قنداقه مبارک حضرت امام حسین علیه‌السّلام می‌مالد و به‌واسطه شفاعت آن حضرت بالهایش سالم شده و توانسته به همان مکان روحانی و نورانی و ملکوتی که داشته اوج بگیرد و برود و پرواز کند. اما این مطلب با آیات قرآن سازگار نیست زیرا طبیعت ملک به گونه ای است که نمی‌تواند گناه و معصیت کند.

ذکر یونسیه

ذکر یونسیه عبارت است از «لا إِلهَ إِلاَّ أَنْتَ سُبْحانَکَ إِنِّی کُنْتُ‌ مِنَ‌ الظَّالِمین‌» که قسمتی از آیه ۸۷ سوره انبیاء می باشد و به آن یونسیه گفته می ‌شود از آن جا که آیه شریفه این ذکر را از زبان حضرت یونس نقل می کند. حضرت علامه طهرانی نسبت به این ذکر عنایت خاصی داشتند و آن را در بین الطلوعین و در حال سجده سفارش می نمودند و تعداد آن را به حسب افراد متفاوت می دانستند.

سور مسبحات

سور مسبحات به سوره هایی گفته می شود که با سَبَّحَ، یُسَبِّحُ و مانند آن شروع شده باشد مانند سوره «حشر»، «حدید»، «صف»، و «جمعه»، و «تغابن». برخی سوره «اسراء» را که با سُبْحَانَ شروع می شود نیز جزء سور مسبحات دانستند و مرحوم آیت الله قاضی بر خلاف علامه طباطبایی سوره «اعلی» که با سَبِّحْ آغاز می شود را نیز جزء این سور می دانستند.

آیه مودت

قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبى‌. «بگو اى پيغمبر من از شما مزدى نمی‌خواهم مگر آنكه با نزديكان من محبّت و مودّت بنمائيد.» (شوری:۲۳) رسول گرامی اسلام و هیچ یک از انبیاء در مقابل نبوتشان از امت خود اجری طلب نکردند و در آیه مودت که مودت اهل بیت اجر پیامبر قرار گرفته از این باب است که هدف از نبوت که رسیدن به خدا باشد بدون محبت اهل بیت محقق نخواهد شد.

خشوع نفاق

اگر خشوع در قلب نباشد، ولی در جسد باشد، این خشوع نفاق است. این نوع نفاق در روایات هم بیان شده است؛ یعنی ظاهر و باطنش متفاوت است. قلب خشوع ندارد أمّا جسد خشوع دارد.

روح القدس

حقیقت روح القدس: این حقیقت از ملائکه اشرف و افضل بوده و ملائکه در اموراتی که انجام می‌دهند از آن استمداد می‌کنند و در روایات از آن به اول ما خلق الله تعبیر شده است. (البته مرحوم علامه طباطبایی کلمه «روح» را در قرآن بر آن حقیقت عالیه و کلمهٔ «روح القدس» را بر جبرائیل تطبیق می کنند.) «مقام روح القدس»: بر اساس آن چه در آیات و روایات آمده اولیاء الهی که در مسیر عبودیت قدم بر می دارند قبل از این که نفس خود را به کلی از دست بدهند و به «خلوص ذاتی» برسند با حقیقت روح القدس متحد شده و به «مقام روح القدس» نائل می شوند در این هنگام حائز یک علم و معرفت و حالت قلبی می شوند که آن ها را از هر گونه خطا و لغزشی باز می دارد، این علم از سنخ علم‌های معمولی نیست، بلکه علم خاصّ و کیفیت مخصوصی است که در لسان قرآن مجید از آن تعبیر به «روح اللّه» یا «روح القدس» شده است.