برترين اوقات «ذكر» عبارتند از:
هنگام دخول در صبح،
هنگام دخول در شب،
بعد از صبح و بعد از عصر.
رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم فرمود:
«قال اللَّه تعالى: يا ابن آدم، اذكرنى بعد الصّبح ساعة و بعد العصر ساعة اكفك ما اهمّك»«خداوند متعال فرمود: اى فرزند آدم! لحظه‌اى بعد از صبح و لحظه‌اى بعد از عصر، مرا ذكر كن، من هم كارهاى مهم تو را بر عهده مى‌گيرم».
اما باقر عليه السّلام فرمود:
«انّ ابليس عليه لعائن اللَّه يبثّ جنود الليل من حين تغيب الشّمس و حين تطلع، فاكثروا ذكر اللَّه حين هاتين السّاعتين، و تعوّذوا باللَّه من شرّ ابليس و جنوده، و عوّذوا صغاركم في تلك السّاعتين فانّهما ساعتا غفلة».«همانا ابليس- كه لعنتهاى خدا بر او باد- هنگام غروب و طلوع خورشيد، لشكريان شبش را پراكنده مى‌سازد، پس در اين دو لحظه، بايد زياد خدا را ذكر كنيد و از شر ابليس و لشكريانش به او پناهنده گرديد. و نيز در اين دو ساعت، خردسالان خود را نيز در پناه بگيريد كه اين دو ساعت از لحظات غفلت هستند».
در تفسير آيه شريفه:
- وَ ظِلالُهُمْ بِالْغُدُوِّ وَ الْآصالِ .[۱]«سايه‌هاى (آن سجده‌كنندگان) در بامداد و غروب مى‌باشد»
امام صادق عليه السّلام فرمود:
«هو الدّعاء قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ غُرُوبِها و هى ساعة اجابة»«منظور، دعاى قبل از طلوع خورشيد و قبل از غروبش مى‌باشد كه لحظه اجابت است».
مستحب است «ذكر» مخفيانه انجام گيرد، چون به اخلاص نزديكتر و از ريا، دورتر است كه رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم به «ابى‌ذر» فرمود:
«يا اباذرّ، اذكر اللَّه ذكرا خاملا. قلت: ما الخامل؟ قال: الخفىّ»«اى ابا ذر! خدا را به صورت «خامل» ذكر كن. ابا ذر گويد: عرض كردم: «خامل» چيست؟ فرمود: (منظور) ذكر مخفى است».
امير المؤمنين عليه السّلام فرمود:
«من ذكر اللَّه في السّرّ فقد ذكر اللَّه كثيرا، انّ المنافقين كانوا يذكرون اللَّه علانية و لا يذكرونه في السّرّ فقال اللَّه: يُراؤُنَ النَّاسَ وَ لا يَذْكُرُونَ اللَّهَ إِلَّا قَلِيلًا [۲]«كسى كه خداوند متعال را در سرّ ذكر كند، ذكرش بسيار به حساب مى‌آيد، اما منافقين، خداوند متعال را به صورت علنى- نه مخفى- ذكر مى‌كردند كه خداوند متعال فرمود: به مردم نشان مى‌دهند و جز ذكر قليلى ندارند».
امام صادق عليه السّلام فرمود:
«قال اللَّه تعالى: من ذكرنى سرّا ذكرته علانية»«خداوند متعال مى‌فرمايد: هر كه مرا در خفا ياد كند، من او را آشكارا ياد مى‌نمايم».
«زرارة» از امام باقر يا امام صادق عليهما السّلام روايت كرده است كه فرمود:
«لا يكتب الملك الّا ما سمع، و قال اللَّه: وَ اذْكُرْ رَبَّكَ فِي نَفْسِكَ تَضَرُّعاً وَ خِيفَةً، فلا يعلم ثواب ذلك الذّكر في نفس الرّجل غير اللَّه لعظمته»«فرشته نمى‌نويسد مگر آنچه به گوشش برسد كه خداوند متعال فرمود: پروردگار خويش را در درون جانت، به زارى و ترس ياد كن. بنا بر اين، بجز خداى منّان، كسى ثواب اين ذكر درونى را نمى‌داند، به خاطر عظمتى كه اين ذكر دارد».
در روايت آمده است كه در جنگى، لشكر رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم همين كه به سرزمينى رسيدند، با صداى بلند شروع كردند به تهليل و تكبير، حضرت فرمود:
«يا ايّها النّاس، اربعوا على انفسكم، اما انّكم لا تدعون اصمّا و لا غائبا و انّما تدعون سميعا قريبا معكم»«اى مردم! صبر كنيد، آگاه باشيد كه شما فرد ناشنوا يا غايبى را نمى‌خوانيد، بلكه خداى شنوا و نزديكى را مى‌خوانيد كه با شماست».
بعضی از اذکار و ادعیه روز در کلام ابن فهد حلی
اذکار و ادعیه‌ای برای دفع امراض و بلاها در کلام ابن فهد حلی