عرفان و حکمت
عرفان و حکمت در پرتو قرآن و عترت
تبیین عقلی و نقلی عرفان و حکمت و پاسخ به شبهات
صفحه‌اصلیدانشنامهمقالاتتماس با ما

تفاوت عرفان با مسلک غلو

تفاوت راه عرفان با مسلك غلوّ

برخي همانند شيخيه معتقدند غايت سير آدمي فنا در امام است. هيچ انساني به جز امامان نمي‌تواند مستقيماً به وصال پروردگار برسد و نهايت سير انسان عادي رسيدن به مقام «معرفت امام» است.

اين شيوة تفكر در تاريخ اسلام قدمتي هزارساله و بيشتر دارد و ناشي از خلط راه و راهنما با مقصد راه است. به تعبير زيارت جامعه، امام راه به سوي خداست «أَنْتُمُ الصِّرَاطُ الْأَقْوَم» و راهنماي اين راه هم هست «وَ أَدِلَّاءَ عَلَی صِرَاطِه» ولي مقصد نيست. امام آيت عظماي حق است كه علي صلواة الله و سلامه علیه فرمود: «وَ أَنَا الْآيَة الْعُظْمَی»

ولي ذو الآيه نيست. ذو الآيه خداست. امام واسطهٔ فيض خدا، مظهر علم و قدرت حق و ظرف ارادهٔ اوست، ولي خدا نيست. مقصد، خداست و بس.

قرآن به صراحتي هرچه تمام‌تر مقصد را پروردگار اعلام مي‌دارد:

أَلا إِلَی اللَّهِ تَصِيرُ الأمُورُ (شوري: ۵۳)

وَإِلَی اللَّهِ الْمَصِيرُ (آل عمران: ۲۸)

وَإِلَيْهِ تُقْلَبُون (عنكبوت: ۲۱)

إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُون ( بقره: ۱۵۶)

وَإِلَيْهِ يُرْجَعُ الأمْرُ كُلُّه (هود: ۱۲۳)

استاد در اين زمينه در جلد ۵ امام‌شناسي به صورت مبسوط بحث كرده‌اند و در رسالهٔ سرّ الفتوح كه نقدي بر كتاب پرواز روح است، نيز بر اين مسأله تاكيد كرده‌اند.

سلسلهٔ غاليان كه مطرود عالمان زبدهٔ شيعه قرار گرفتند و بلكه پيشاپيش مطرود امامان شيعه واقع شدند، سخني جز اين نداشتند كه مقصد، خدا نيست بلكه مقصد، امام است و اين سخن را به گونه‌هاي مختلف ابراز مي‌كردند. البته گاه اين طرز تفكر زمينه‌ساز انحراف‌هايي ديگر شده است. اعتقاد به ركن رابع و شيخ در طريقة شيخيه از همين‌جا ناشي شد.

ابتدا گفتند دست كسي جز امام به دامان خدا نمي‌رسد و سپس گفتند دست كسي جز ركن رابع كه شيخ است به دامان امام نمي‌رسد. اين انحراف آن‌قدر خطرناك بود كه بزرگان شيعه به صراحت آن را نقد و نفي كردند[۱].

نوشتار‌های مرتبط

تفاوت عرفان با تصوف باطل

تفاوت عرفان با علوم غریبه

عبادت عارفانه

راه‌های انحرافی سیر و سلوک

پانویس

۱. نقل شده از شيخ اعظم انصاري پرسيدند: نظر شما دربارهٔ ركن رابع چيست؟ بلافاصله فرمود: مرحوم محقق در كتاب «شرايع» مي‌فرمايد: «الرّكن الرابع في النجاسات».

عناوین دیگر این نوشتار
  • تفاوت عرفان با مسلک غلو (عنوان اصلی)
  • تفاوت راه عرفان با مسلک غلو