بلبل

بلبل یا هزار، مرغ چمن، مرغ خوشخوان، مرغ سحر، عندليب، نام مرغی است از تيره گنجشک‌ها با چهچهه دل‌انگیز و نغماتی موزون. و از قهرمانان هميشه حاضر غزل فارسی به ويژه غزل سعدی و حافظ.

بلبل: [مراد، عارف فانی است که مدام به ذکر حق و در فکر اوست و از نفس امّاره فارغ البال گشته به یاد حق تعالی مشغول است و ایشان را شبخیز و سَحَرخوان نيز خوانند.(رساله مشواق)]

بلبل نام مرغی از تيره گنجشکها. به عکس چهچهه دل‌انگيزش رنگ بال و پر آن زيبائی خاصی ندارد ... بلبل از قديم الايام به سبب چهچهه دل‌انگيز و نغمات موزونش در ادبيات، خاصه ادبيات شرقی و بخصوص ادبيات فارسی، مقامی بلند داشته است. از زمان آريستو فانس تاکنون کوشش در تحليل نغمه‌های آن به سيلابها به عمل آمده، ولی هنوز توفيق حاصل نشده است (به تلخيص از دايرةالمعارف فارسی). بلبل از قهرمانان هميشه حاضر غزل فارسی به ويژه غزل سعدی و حافظ است. به نامهای گوناگون خوانده می‌شود: «هزار» (که کوتاه‌شده هزاران داستان يا هزار دستان يا هزارآوا است) مرغ چمن، مرغ خوشخوان، مرغ سحر، عندليب.

بلبل به سه صفت معروف است:

۱) عاشقی و شيدائی (معشوق او گل است):

۲) فصاحت و سخنوری:

۳) خوش‌نوايی، گاه با دعوت به عيش و طرب:

بلبل در شش بيت از يک غزل هشت بيتی حافظ به مطلع «رفتم به باغ صبحدمی تا چنم گلی» حضور دارد نيز- مقاله «بلبل» در دايرةالمعارف اسلام).