«رِجالٌ لا تُلْهیهِمْ تِجارَةٌ وَ لا بَیْعٌ عَنْ ذِکْرِ اللَّه»؛ آنهائی که هیچ تجارت و هیچ خرید و فروشی باعث نمیشود که از یاد خدا منصرف گردند. این آیه قسمتی از آیه ۳۷ سوره نور است و می فرماید مردان خدا در افقی قرار دارند که هیچ چیزی آن ها را از یاد خدا باز نمی دارد و شیطان در هیچ حال به آنها راه ندارد، نه هنگام بیع و شراء و نه هنگام انجام سائر امور دنیوی.
در این آیه شریفه که فقط تجارت و بیع را ذکر نموده بهخاطر ایناستکه تجارت و بیع مصداق بارز و أتمّ اشتغال به امور دنیوی است و إلاّ میفرمود: «لاتُلهیهِم أیُّ شَیءٍ» مردانی هستند که هیچچیز آنها را به لهو نکشانده و ایشان را از یاد خدا باز نمیدارد، ولی چون تجارت و بیع مصداق بارز توجّه به دنیاست فقط این دو مورد را ذکر نموده است.
شما به بازار بروید ببینید چه خبر است! بازار طهران، بازار مشهد، بازار شیراز، فرقی نمیکند، وقتی انسان وارد آن میشود فقط متوجّه دنیا میشود؛ بازار یعنی دنیا. لذا درباره نحوه ورود به بازار و خروج از آن روایات بسیاری داریم. و مستحبّ است کسیکه پایش را درون بازار میگذارد به خدا پناه ببرد، چون بازار جائی است که شیطان دام خود را گسترده است، جائی است که کم یاد خدا میشود.
علی أیّ حال، مردان خدا رجالی هستند که: لاَتُلْهِیهِمْ تِجَرَةٌ وَ لاَ بَیْعٌ عَن ذِکْرِ اللَهِ. در کوران بیع و شرا میروند و تجارت میکنند أمّا اصلاً تنزّل نکرده پائین نمیآیند.
مرحوم آقای حدّاد رضواناللهتعالیعلیه به بعضی از شاگردانشان که اهل بازار بودند میفرمود: شما تجارت و خرید و فروش که میکنی با خدا خرید و فروش کن و این شخص خارجی با این ماهیّت خاص را اصلاً لحاظ نکن و نبین! به خدا بفروش و از خدا بخر!
معنای این کلام چیست؟! معنایش ایناستکه وقتی شما بیع و شرا میکنید اوّلاً تنزّل به این عالم نکنید و ثانیاً خدا را ببینید و به غیرخدا توجّهی نکنید، از خدا بخرید و به خدا بفروشید! آنوقت اگر کسی به این صورت معامله کند آیا یک ذرّه آلوده به کثرات دنیا میشود؟ أبداً! میشود مصداق آیه شریفه: لاَتُلْهِیهِمْ تِجَرَةٌ وَ لاَ بَیْعٌ عَن ذِکْرِ اللَهِ. یاد خدا چنان در دل و جان ایشان جای گرفته که هیچ بیع و تجارتی آنها را از یاد خدا باز نمیدارد.
ایشان در افقی قرار دارند که شیطان به آنها راه ندارد، نه هنگام بیع و شراء و نه هنگام دیگر امور دنیوی؛ هیچ خورد و خوراک و مَلبَس و مَرکَبی ایشان را از یاد خدا باز نمیدارد. خوشا به سعادتشان! واقعاً خوشا به سعادتشان!
اینها قلب خود را با مراقبه و مجاهده و با یاد خدا زنده کردهاند و قلبی که زنده شد دیگر موت ندارد! اینکه دستور میدهند انسان دائماً مراقبه داشته باشد برای آناستکه قلب او زنده شود.
میفرمودند: وقتی میخوابید به یاد خدا و به عشق خدا بخوابید و بعد از أذکار خواب آنقدر «لا إلهَ إلاّ الله» بگوئید تا خوابتان ببرد؛ هم دلتان به یاد خداست و هم زبانتان مشغول ذکر تهلیل است. بیدار هم که میشوید به عشق خدا بیدار شوید.
با این دستورات میخواهند قلب سالک راه خدا را دائم زنده کنند و مستمرّاً نور حیات به او بدهند، تا اینکه شراشر وجود و تمام قلب او زنده شود که در این صورت محال است شیطان به او راه داشته باشد! پس باید مراقب قلب بود تا با یاد خدا زنده گردد.