ماه رمضان ماه میهمانی خداست و رحمت خدا در این ماه آن قدر زیاد است که پیامبر فرمودند: و مَن أَدرَکَ رَمَضانَ فَلَم‌تُصِبْهُ الرَّحْمَةُ فَقَدشَقِیَ. «کسی‌که در این ماه مورد رحمت پروردگار قرار نگیرد شقی است.» انسان باید در ماه رجب و شعبان خود را برای ورود به این ماه آماده کند و در این ماه با مراقبه و خواندن دعای افتتاح وابو حمزه و دعای سحر و توجه به خدا بیشترین بهره را از این میهمانی خدا ببرد.
ماه رمضان، ماه میهمانی خداست! شَهْرٌ دُعیتُمْ فیهِ إلَی ضیافَةِ اللَهِ و جُعِلْتُمْ فیهِ مِن أَهْلِ کَرامَةِ اللَهِ أَنْفاسُکُمْ فیهِ تَسْبیحٌ و نَوْمُکُمْ فیهِ عِبادَةٌ. [۱] «ماهی است که به ضیافت إلهی دعوت شده و أهل کرامت خدا قرار داده شدید. نَفَس‌های شما حکم تسبیح را دارد و خواب شما عبادت محسوب می‌شود.»
آن‌قدر رحمت إلهی در ماه رمضان زیاد است و آن‌قدر رحمت پروردگار ریزان است که رسول خدا صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم می‌فرمودند: و مَن أَدرَکَ رَمَضانَ فَلَم‌تُصِبْهُ الرَّحْمَةُ فَقَدشَقِیَ. [۲] «کسی‌که در این ماه مورد رحمت پروردگار قرار نگیرد شقی است.»
یا در روایت دیگری می‌فرماید: هیچ دعائی نیست إلاّ اینکه در این ماه مستجاب می‌شود، [۳] البتّه در روایات آمده است که اگر کسی دعا کند ظلماً یا برای قطع رحم، خدا دعای او را مستجاب نمی‌کند؛ [۴] أمّا غیر از این را خداوند تبارک‌وتعالی مستجاب می‌کند.
رسول خدا صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم فرمودند: أَلا إنّ رَجَباً شَهْرُ اللَهِ و شَعْبانَ شَهْری و رَمَضانَ شَهْرُ أُمَّتی. [۵] «ماه رجب ماه خداست و ماه شعبان ماه من و ماه رمضان ماه امّت من است.»
ماه رمضان سفره گسترده خداوند است که همگان، خاصّ و عام، از آن استفاده می‌کنند، لذا در این روایت شریف «شهر امّت» نامیده شده است. فیوضات ماه شعبان کمی خاص‌تر است و هرکسی از آن بهره‌مند نمی‌شود و برای استفاده از آن باید مراقبه و توجّه داشت و عبادت کرد و روزه گرفت، لذا این ماه به پیامبر اکرم صلّی‌الله علیه‌وآله‌وسلّم نسبت داده شده است. ماه رجب خاص‌تر از ماه شعبان است و فقط عدّه محدودی از فیوضات آن بهره‌مند می‌شوند، لذا به خود خداوند نسبت داده شده و در برخی از روایات ماه أمیرالمؤنین علیه‌السّلام محسوب گشته است، [۶] و به همان مقدار که دائره ولایت از نبوّت خاص‌تر است، افرادی‌که در ماه رجب استفاده می‌کنند نیز از بهره‌مندان در ماه شعبان کمترند.
ماه رمضان أفضل الشّهور است و در آن هم نعمت‌های توحیدی یافت می‌شود و هم فیوضات و نعمت‌های مادون توحید، لذا در این ماه متّقی و غیرمتّقی هریک به نوبه خود بهره می‌برند، ولی آنچه در رجب ریزان است بهره‌های توحیدی است و لذا همگان استفاده نمی‌نمایند.
این سه ماه، ماه استفاده است؛ تا انسان میتواند باید کشکول گدائی خود را پر کند. این ماه‌های شریف و این سفره‌های گسترده می‌آید و سپس برچیده شده می‌رود، بعد انسان یک دفعه بیدار می‌شود و می‌بیند که استفاده‌ای که باید می‌کرد نکرده است.
امام رضا علیه السلام در جمعه آخر ماه شعبان به اباصلت میفرمایند: در این مقداری که از ماه شعبان باقی مانده است زیاد بگو: اللَهُمَّ إن لَم‌تَکُنْ غَفَرْتَ لَنا فیما مَضَی مِن شَعْبانَ، فَاغْفِرْ لَنا فیما بَقِیَ مِنهُ؛ «خدایا! اگر در آن مقداری که از ماه شعبان گذشته ما را نیامرزیده‌ای، در باقیمانده آن ما را مورد غفران و آمرزش خود قرار بده!»
بعد میفرمایند: فَإنّ اللَهَ تَبارَکَ‌وتَعالَی یُعتِقُ فی هَذا الشَّهْرِ رِقابًا مِنَ النّارِ لِحُرْمَةِ شَهْرِ رَمضانَ. [۷] «زیرا خداوند تبارک‌وتعالی به‌خاطر حرمت ماه رمضان، در ماه شعبان انسانهای فراوانی را از آتش جهنّم آزاد می‌کند.»
ماه مبارک رمضان چقدر حرمت دارد که پیشواز و مقدمّه این ماه، دو ماه عزیزِ رجب و شعبان است! ماه رجب که شهر الله است، ماه خاصّ إلهی است و ماه شعبان که ماه خاصّ رسول خدا صلّی‌الله‌علیه وآله‌وسلّم است.
پیامبر صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم فرمودند: أَلا إنّ رَجَبًا شَهْرُ اللَهِ و شَعْبانَ شَهْری و رَمَضانَ شَهْرُ أُمَّتی. [۸] «رجب ماه خدا و شعبان ماه من و رمضان ماه امّت من است.» چقدر ماه مبارک رمضان ماه عزیزی است که دو مقدمّه محکم دارد، دو سفره بسیار گسترده دارد؛ یکی سفره‌ای که در ماه رجب گسترده است و دیگری سفره‌ای که در ماه شعبان پهن کرده است؛ سفره خدا و سفره پیغمبر.
اعمال ماه رمضان اهمیت بسیاری برای استفاده از نفحات رحمانیّه و نورانیت این ماه دارد، در این ماه بر تهجّد و قرائت ادعیه وارده مانند دعای افتتاح و ابوحمزه و دعای سحر تاکید شده است و همچنین انجام هزار رکعت نافله در تمام این ماه سفارش شده است که فضیلت بسیاری دارد. در این ماه شبهای قدر قرار دارد که انسان میتواند در یک شب به اندازه هزار ماه به سمت خدا حرکت کند.
ماه رمضان با فضیلت ترین ماه ها است زیرا در آن هم نعمت‌های توحیدی یافت می‌شود و هم فیوضات و نعمت‌های مادون توحید، لذا در این ماه متّقی و غیرمتّقی هریک به نوبه خود بهره می‌برند اما اگر کسی در ماه رجب و شعبان خود را آماده کند و در این ماه ادعیه و اعمال ماه را انجام دهد و مراقبه داشته و متوجه پروردگار باشد بهره بیشتری خواهد برد.
۱. الأمالی شیخ صدوق، ص۹۳.
۲. بحارالأنوار، ج۹۱، ص۶۳.
۳. حضرت رسول أکرم صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم در خطبه شعبانیّه میفرمایند: و دُعآؤکُم فیهِ مُستَجابٌ. الأمالی شیخ صدوق، ص۹۳
۴. ابن‌فهد حلّی از رسول أکرم صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم روایت می‌کند که: ما مِن مُؤِنٍ دَعا اللهَ سُبحانَهُ‌وتَعالَی دَعوَةً لَیسَ فیها قَطیعَةُ رَحِمٍ و لا إثمٌ إلاّ أعطاهُ اللهُ بِها إحْدَی خِصالٍ ثَلاثٍ: إمّا أن‌یُعَجِّلَ دَعوَتَهُ و إمّا أن‌یُؤخِّرَ لَهُ و إمّا أن‌یَدفَعَ عَنهُ مِنَ السّوءِ مِثلَها. عدّه‌الدّاعی، ص۳۰
در أعمال شب مبعث نیز روایت شده است که: و ادْعُ بِما شِئْتَ! فإنّکَ لاتَدعُو بِشَی‌ءٍ إلاّ أُجِبتَ ما لَم‌تَدعُ بِمَأْثَمٍ أو قَطیعَةِ رَحِمٍ. (إقبال‌الأعمال، ج۳، ص۲۶۶)
۵. وسآئل‌الشّیعة، ج۱۰، ص۴۷۶.
۶. المقنعة، ص۳۷۳ و ۳۷۴.
۷. المراقبات، ص۱۵۱ و ۱۵۲.
۸. إقبال‌الأعمال، ج۳، ص۱۹۰.