از امام صادق عليه السّلام روايت شده كه از پدرانش عليهم السّلام نقل نموده است:
«امام على عليه السّلام دوست داشت چهار شب در سال خود را فارغ نمايد: شب اول رجب، شب نيمه شعبان، شب عيد فطر و شب عيد قربان» [۱].
ممكن است منظور از فراغت، فراغت براى عبادت در آن با زنده نگهداشتن آن باشد. بلكه بقرينه احاديث مشابه ظاهرا منظور همين است. زنده نگهداشتن آن عبارت از فارغ ساختن نفس، قلب و اعضاى بدن در خدمت به خداوند متعال است، به اين صورت كه دل او در ياد خدا بوده، بدنش مشغول فرمانبردارى و عبادت خدا بوده و در طول شب هيچ چيزى حتى مناجات او را از خداوند غافل ننمايد مگر اين كه مشغول شدن به اين مناجات نيز براى خدا و بخاطر او باشد، كه اين مطلب اولين درجه مراقبت مى‌باشد.
در شب و روز آن زيارت امام حسين عليه السّلام مستحب است. از امام صادق عليه السّلام روايت شده است:
«كسى كه امام حسين عليه السّلام را در يكى از سه شب زيارت كند، خداوند گناهان گذشته و آينده او را مى‌آمرزد. راوى پرسيد كدام شبها؟ فرمودند: شب عید فطر و شب عید قربان و شب نیمه شعبان». [۲]
عيد از اوقات مهمى است كه سزاوار است انسان، در اين شب و هميشه براى توفيق انجام اعمال خدا پسندانه در آن دعا نمايد. و روز عيد - همانگونه كه در عيد فطر اشاره كرديم روزى است كه خداى بزرگ به بندگان خود اجازه عمومى براى حضور در پيشگاه خود داده و آنان را از بخشش خاص، آمرزش گناهان، اصلاح عيوب، رسيدن به حاجات و آرزوها، جوايز و ايمنى خود از فتنه‌ها و آشوب‌ها بهره‌مند مى‌سازد.
اى بيچاره خداى بزرگ به تو روى آورده و پيش از آفرينش تو با قرار دادن اين عيد به يادت بوده است. پس اين فرصت را غنيمت شمرده و درباره خوبيها، مهربانيها و نعمتهاى او بينديش. قبل از اين كه تو و سستى تو را بوجود آورد، اسباب قدرت تو را بوجود آورده و قبل از آفرينش تو، نعمتها را براى تو آفريد. پيش از اين كه پدرانت خلق شوند، دوستان و عزيزانش را براى راهنمايى تو فرستاده و دستورشان داده كه براى هدايت و تربيت تو از نثار خون و غرق شدن در درياها كوتاهى نكرده، با كفار جنگيده و بدكاران را از بين بردند تا دين تو سالم مانده و با آسايش مشغول عبادت پروردگار و شناختن مولايت شده و با خدمت به پروردگار جهانيان به سلطنت سراى آخرت رسيده و براى هميشه در نعمتهاى جاويد بسر برى.
اى بسا پيامبران كه در راه ترويج دين جان باختند. چه تعداد از دوستان خدا كه در راه اعتلاى اسلام مبين كشته نشدند چه حرمتهايى كه هتك نشد، چه اموالى كه غارت نشد، چه دخترانى كه اسير نشدند تا دين خدا ثابت شده و دستورات الهى حاكم گشت. و تو در زمانى متولد شدى كه احتياجى به چنين مجاهدات و مبارزاتى نيست.
دين، روشن، واضح و استوار بوده و تو در كمال آرامش، راحتى، عزت و نعمت بسر مى‌برى. راه درك معارف بسيار آسان است و بدون اين كه زحمت انديشيدن، گرسنگى و شب زنده‌دارى را به خود داده يا در اين راه جانت به خطر افتاده يا رنج هجران را تحمل كنى، مى‌توانى در اين راه قدم گذاشته و از كتابهاى پيشينيان استفاده كنى. ولى گذشتگان در اين امور گرفتار انواع تلخيها و سختيها شدند.
انصاف بده كه اگر بعد از آماده شدن اين زمينه‌ها و در زمانى كه اين گونه گرفتاريها و سختيها وجود ندارد باز هم سستى كنى، سزاوار چه رفتار و گفتارى خواهى بود؟ و چه مقدار از نعمتهاى خدا را از بين برده و در چه تجارت پر سودى ضرر كرده‌اى؟ روزى را بياد آورد كه حقيقت اين حالات ناشايست و كارهاى زيانبار برايت آشكار شده و ببينى كه چه نعمت و كرامتهايى را به ذلت و پستى تبديل نموده و آنگاه قلبت از حسرت تكه تكه شده، افسوس خورده و شيون نمايى. در وقت مهلت به حال خود رحم كرده، فرصت را از دست نداده، از امروز براى فردا آماده شده، بحال خود گريسته و دستگيره اين موسم بزرگ و گرانقدر را بگير. در محل كرامت خدا، همراه پاكان و اولياى خدا به ميهمانى خداوند دعوت شده‌اى و اگر موفق به رعايت ادب اين مجلس بزرگ و شريف شوى به بالاترين درجه كرامت و سعادت و بالاترين مقامات خواهى رسيد.
روز عید قربان در کلام مرحوم میرزا جواد آقا ملکی تبریزی