خدمت به پدر و مادر و احترام به والدین در سلوک تأثیری شگرف دارد و این خدمت نباید همراه با منّت باشد که در این صورت عمل فرزند ضایع می‌شود و نکتۀ دیگر اینکه برخورد فرزند باید به گونه‌ای باشد که والدین با جرأت به او امر و نهی کنند. البته در صورتی که پدر و مادر فرزند را به خلاف شرع دعوت کنند، اطاعت آنها جایز نیست، اما در همین مورد هم نباید با آنان برخورد تند داشته باشند.
خدمت به پدر و مادر و به‌ویژه مادر در سلوک تأثیری شگرف دارد. فرزند با هرچه در اختیار دارد، مال پدر و مادر است. در روایت است:
«أَنْتَ وَ مَالُكَ لِأَبِیك» [۱]؛ «تو و دارایی‌ات متعلق به پدرت هستید».
به یاد دارم که اشخاص پس از اتصال به محضر استاد چنان در خدمت به والدین می‌کوشیدند که آنان از این تغییر رفتار، می‌فهمیدند در زندگی فرزندشان اتفاقی رخ داده است و این نبود مگر به خاطر تأکید فراوان استاد بر رعایت حق پدر و مادر. می‌فرمود:
«در بوسیدن دست پدر برکتی وجود دارد که در جای دیگر نیست».
در میان شاگردان عارف کامل مرحوم ملاحسینقلی همدانی، برترین شاگرد را مرحوم سید احمد کربلایی می‌دانستند و می‌فرمودند:
«من از شخصیت این مرد در شگفتم»
و بعد تأکید می‌فرمودند که ایشان سال‌ها در خدمت به مادر خود کوشیده است. استاد در تمام مدت اقامت خود در عراق جز در اواخر از نجف پیاده به کربلا نمی‌رفتند، زیرا احساس می‌کردند مادرشان مضطرب می‌شود [۲]. نیز، در آثارشان به داستان عجیب مردی اشاره می‌کنند که به خاطر مادرش حتی ازدواج نکرد و در خدمت مادر بود و در یک مورد صبر و تحمل در برابر جفای مادر، باب مکاشفات برایش باز شد [۳].
۱. خدمت به والدین نباید همراه با منّت باشد، اگر پدر و مادر احساس کوچک‌ترین منتی کنند، اجر فرزند ضایع می‌شود.
۲. فرزند باید به گونه‌ای با والدین برخورد کند که آنها با جرأت به او امر و نهی کنند و نه اینکه متواضعانه از او تقاضا کنند. شأن والدین نسبت به فرزند به مراتب بالاتر از شأن مولی نسبت به نوکر است. مولی از عبد می‌خواهد و تقاضا نمی‌کند.
۳. اگر والدین فرزند را به خلاف شرع دعوت کردند، مثلاً از دخترشان خواستند بی‌حجاب از خانه بیرون رود، اطاعت آنها جایز نیست. در روایت است:
«لَا طَاعَۀ لِمَخْلُوقٍ فِی مَعْصِیۀ الْخَالِقِ» [۴]؛ «هیچ‌گونه فرمانبری از هیچ مخلوقی درآنجا که پای نافرمانی خالق در کار است، روا نیست».
البته، در همین مورد هم فرزند نباید با آنان برخورد تند داشته باشد.
۴. اگر پدر یا مادر افزون بر پدر و مادر بودن از کسانی هستند که در دین مورد احترام‌اند، مثلاً سالک راه خدایند، یا عالم دین‌اند، یا مجاهد در راه حق‌اند، ضرورت احترامشان دوچندان می‌گردد.
۵. در روایات پدر همسر و استاد دانش در حکم پدر دانسته شده و بر احترامشان تأکید شده است.
نیز در روایات پسر بزرگتر به منزلۀ پدر دانسته شده است. این مطلب تعهدی دو طرفه ایجاد می‌کند. پسر بزرگ پدری کند و دیگر فرزندان احترامی بیشتر به او بنهند.