فاطمه بنت اسد مادر امام علی علیه السلام است (رحلت سال چهارم هجری در مدینه مدفون در بقيع)، او اولین زنی است که بعد از حضرت خدیجه ایمان آورد و اولین زنی است که به مدینه هجرت نمود در این مقاله بخشی از فضائل آن حضرت بیان شده است.
نام مادر امام علی علیه السلام فاطمه، دختر اسد بن هاشم بن عبد مناف است، و چون اسد برادر عبد المطلب است لذا ابو طالب و فاطمه پسر عمو و دختر عمو بوده‌اند.
از ابو طالب و فاطمه بنت اسد چهار پسر بوجود آمد كه بترتيب طالب و عقيل و جعفر و على نام داشتند، و سنّ هر يك با ديگرى بترتيب ده سال فاصله داشت و يك دختر بنام فاخته كه لقبش امّ هانى بوده است (فصول المهمه: ص۱۳)
حضرت فاطمه بنت اسد از زنان بزرگوار اسلام است، و اول زنيست كه بعد از حضرت خديجه ايمان آورد و بحضرت رسول بسيار محبت مى‌نمود، حضرت او را مادر خطاب مى‌كردند، و چون رسول خدا بمدينه هجرت نمودند او بدون فاصله با پاى برهنه حافية بمدينه هجرت نمود و فاطمه بنت اسد اولين زنى بود كه بمكه هجرت كرد («فصول المهمه» ابن صباغ ص۱۳، « تذكره سبط» ابن جوزى ص ۶)
او با كمال سختى و مشقّت وارد مدينه شد و هنوز رسول خدا در مسجد قبا بودند پاهاى فاطمه تمام آبله زده و زخم شده بود و آماس كرده بود رسول خدا دستور دادند استراحت كند، و زنان مدينه براى معالجه پاهاى او آمدند.
رسول خدا براى فاطمه بنت أسد دعا ميكردند و طلب مغفرت مينمودند و صدقه ميدادند.
وفات فاطمه بنت اسد در سنه چهارم از هجرت بوده است.(تذکره الخواص: ص۶) هنگامی که فاطمه بنت اسد در مدینه رحلت نمود پيغمبر اكرم او را در پيراهن خودشان كفن نمودند و دستور دادند كه اسامة بن زيد و ابو ايّوب انصارى قبر او را حفر كنند.
چون حفر نموده بموضع لحد رسيدند، خود رسول اللّه در قبر پائين رفته و لحد او را با دست مبارك خود حفر كردند، و خاك لحد را با دست خود بيرون ريختند، چون از كار حفر فارغ شدند، خود در درون قبر به پشت خوابيدند، و گفتند:
«اللّه الّذى يحيى و يميت و هو حىّ لا يموت اللّهمّ اغفر لامّى فاطمة بنت اسد و لقّنها حجّتها و وسّع عليها مدخلها بحقّ نبيّك محمد و الانبياء الّذين من قبلى فانّك ارحم الرّاحمين»( فصول المهمه: ص ۱۳)؛ خداست كه زنده مى‌كند و مى‌ميراند و اوست كه ابدا نمى‌ميرد.بار پروردگار من، مادرم فاطمه بنت اسد را مورد مغفرت خود قرار داده، و حجّت او را بزبان او القاء بفرما، و قبر را بر او وسيع گردان بحق فرستاده‌ات و پيامبرت محمّد و پيامبرانى كه قبل از من آمده‌اند، تو ارحم الراحمين هستى.
اصحاب به حضرت عرضه داشتند [۱] يا رسول اللّه ما ديديم تو را كه در اين عمل با فاطمه كارى كردى كه با هيچكس قبل از او ننموده بودى، پيراهن خود را كفن او نمودى، و لحد او را خود كندى، و در قبر او خوابيدى، و دعا براى او نمودى.
حضرت فرمودند من پيراهن خود را به او پوشانيدم تا خدا از لباسهاى بهشتى در بر او كند، و در قبر او خوابيدم تا فشار قبر بر او آسان گردد، فاطمه سلام الله عليها در رعايت امر من و مراقبت و حمايت من بهترين خلق بعد از ابوطالب سلام الله عليه بود. [۲]
قبر فاطمه در بقيع و در جلوى قبر چهار امام عليهم السّلام قرار دارد؛ آنجا حتماً بايد دعا كرد و متوسّل شد كه مادر أمير المؤمنين در نزد خدا بسيار قيمت دارد.