عرفان و حکمت
عرفان و حکمت در پرتو قرآن و عترت
تبیین عقلی و نقلی عرفان و حکمت و پاسخ به شبهات
صفحه‌اصلیدانشنامهمقالاتتماس با ما

دلیلی از امام رضا علیه‌السلام برحدوث عالم

از امام عليه السلام سؤال مى‌شود كه چه دليلى برحدوث عالم داريد.

امام مى‌فرمايد:

نگاه كنيد به تخم‌مرغ كه از دو مايع مختلف تشكيل يافته و از آن جوجه‌هاى مختلف از نر و ماده به انواع مختلف درست مى‌شود و همين دلالت بر حدوث عالم دارد.

سائل هم ساكت مى‌شود. [تفسير ابوالفتوح‌، ج ۲، ص ۳۰۱]

اين بيان امام چه دلالتى بر حدوث عالم دارد؟

علامه سید محمد‌حسین طباطبائی
پاسخ:۱

منبع: بررسى‌هاى اسلامى(به كوشش سيد هادى خسرو شاهى)، ج‌۲، ص: ۲۱۵

تركيب تخم‌مرغ از دو مايع مختلف و پيدايش جوجه‌هاى نر و ماده و گوناگون از آن، دليل است بر حدوث عالم و استناد آن بر علتى بالاتر از آن، زيرا اين صور و اشكال مختلف را كه اين همه آثار گوناگون از آنها بروز مى‌كند بى حقيقت و موهوم و پندارى نمى‌توان فرض كرد و راه سفسطه پيمود، بلكه اينها حقايق و واقعيت‌هايى هستند كه داراى هويت‌هاى مختلف و آثار و خواص گوناگون و متغاير مى‌باشند.

و با ارتباط بسيار منظم و نظام دقيق شگفت‌انگيزى كه در ميانشان حكم فرماست‌ نمى‌توان پيدايش آنها را اتفاقى و بدون سبب و علت فرض كرد. بلكه اينها حقايقى هستند كه در پيدايش سبب استناد دارند و به واسطه واقعى بودن اختلافات نمى‌توان آنها را معلول ماده يك‌نواخت كه هيچ‌گونه اختلافى ندارد دانست و اگر براى ماده اختلاف تركيب يا اختلاف حركت فرض كنيم، تازه سؤال برمى‌گردد به اختلاف تركيب با اختلاف حركت كه از كجا پيدا شده‌اند.

پس ناگزير اين اختلاف ذاتى صور و اشكال و آثار را بايد به علت و سببى بالاتر از ماده و جهان ماده نسبت داد و در نتيجه بايد تخم‌مرغ را با آن همه تركيب و آثارى كه به آن مترتب مى‌باشد حادث و مسبوق به علت دانست.

و همين خاصه كه در تخم‌مرغ مى‌بينيم، در ساير موجودات و پديده‌هاى جهان موجود است و حتى ماده كه در وجود خود نيازمند به صورت و شكل است و در نتيجه جهان طبيعت با نظام وسيعى كه دارد حادث و مسبوق به علت مى‌باشد.