عرفان و حکمت
عرفان و حکمت در پرتو قرآن و عترت
تبیین عقلی و نقلی عرفان و حکمت و پاسخ به شبهات
صفحه‌اصلیدانشنامهمقالاتتماس با ما

آیا تقسیم علوم به دینی و غیر دینی صحیح است؟

آیا تقسیم علوم به دینی و غیر دینی صحیح است؟

آيا تحصيل علوم غير ديني، غير از اشتغال و تأمين مسائل مادي، ره‌آورد ديگري هم دارد؟

آيا اين علوم، حجاب معنويت و مانع شناخت حق است؟

آیت الله جوادی آملی
پاسخ:۱

منبع: نسيم انديشه دفتر اول - صفحه ۱۶۷ تا ۱۶۹


بايد بدانيم كه علوم غير ديني وجود ندارد و همه علوم ديني است؛ يعني علوم، يا مانند فقه و اصول به صورت مستقيم به احكام باز مي‌گردد يا مثل علوم تجربي به موضوعات احكام باز مي‌گردد. علوم تجربي يا خود واجب است يا مقدمه واجب، و قرآن كريم و اسلام هم بيشترِ اين علوم را طرح كرده‌اند.

مشكل علوم تجربي رايج اين است كه در ابتدا و انتهاي آن، از خداوند و تبيين معارف الهي سخني به ميان نمي‌آيد؛ براي مثال معدن شناسي، زمين شناسي و ستاره‌شناسي سيري افقي دارد؛ يعني هرچه انسان، از نظر علمي در آن پيش برود، از خدا دورتر مي‌شود، چون در هيچ كدام از آنها سخني از خدا و پيامبر به ميان نمي‌آيد؛ امّا اگر كسي اين علوم را فرابگيرد، تا مشكل كشور امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف را برطرف كند، كاري اسلامي و مورد رضايت خدا انجام داده است؛ هرچند ظاهر آن اسلامي نيست.

قرآن كريم همه اين علوم مورد نياز جامعه اسلامي را، تحت شرايطي اسلامي معرفي مي‌كند. علومي كه اكنون در دانشگاهها رواج دارد، سير افقي علوم است؛ براي مثال زمين‌شناس با استفاده از نشانه‌هاي خاص، مي‌تواند بفهمد كه فلان معدن چندين ميليون سال قبل چگونه بوده، اكنون در چه حالتي است و صدها هزار سال بعد چه مي‌شود. در كيهان‌شناسي، گياه‌شناسي و... نيز همين سير افقي جاري است. قرآن كريم بالهايي را در اختيار اين علوم قرار مي‌دهد تا در جهت بالا به پرواز در آيند و انسان دريابد كه چه كسي و براي چه، اين علل و عوامل را آفريده است؛

(هو الاَوّلُ و الاخر).[۱]

جريان باد، باران و معدن شناسي، هم در قرآن و هم در علوم دانشگاهي وجود دارد؛ اما قرآن به اين مسئله كه چه كسي و براي چه باد، باران و... را آفريده مي‌پردازد. در واقع قرآن به علوم تجربي قدرت پرواز عمودي اعطا مي‌كند تا اوج بگيرند و از سير افقي خارج شوند.

اگر (هُوَ الاَوّلُ والاخِر) به كتابهاي دانشگاهي اضافه شود، با توجه به اينكه اين علوم براي برطرف كردن نيازهاي مردم مسلمان و كشورهاي اسلامي از بيگانگان است، اين علم اسلامي مي‌شود. انسان مي‌تواند براي فراگرفتن اين علم، قصد قربت كند و همه كارهاي او در اين حال، عبادت است.

پانویس

۱. سوره حديد، آيه ۳.