عرفان و حکمت
عرفان و حکمت در پرتو قرآن و عترت
تبیین عقلی و نقلی عرفان و حکمت و پاسخ به شبهات
صفحه‌اصلیدانشنامهمقالاتتماس با ما

آیا «خداوند» از «مجموع خداوند و مخلوقات» کوچکتر است؟

گفته مى‌شود: خداوند (از هر لحاظ) از همه چيز بزرگ‌تر است. اگر موجودات هستى جز خدا داشته باشند، پس هستى آنها و صفات زايد بر هستى آنها به ‌علاوه خود خدا از خود خدا بزرگ‌تر خواهد بود.

علامه سید محمد‌حسین طباطبائی
پاسخ:۱

منبع: بررسى‌هاى اسلامى(به كوشش سيد هادى خسرو شاهى)، ج‌۲، ص: ۱۱۸

طبق براهين فلسفى، وجود واجب، وجودى است كه هيچ‌گونه قيد و شرط ندارد و نامحدود و بى‌نهايت مى‌باشد و چنين وجودى صرف خواهد بود و صرف شى‌ء تكرار و عدد برنمى‌دارد و جزء عدد نمى‌شود، بنابراين هر دومى برايش فرض شود همين خودش خواهد بود. ديگر معنا ندارد كه بگوييم هستى واجب به‌علاوه فلان هستى ديگر.

گذشته از اين، صفات زايد بر هستى موجودات كه در اشكال فرض شده، صفات عدمى خواهد بود و صفات عدمى معنا ندارد با هستى جمع شوند يا گفته شود هستى واجب به‌علاوه صفات زايد بر هستى موجودات در نتيجه اين جمع (هستى واجب+/ هستى‌هاى موجودات+/ صفات زائده بر هستى بر آنها بزرگ‌تر از واجب) صورت جمعى است غلط.