استاد سید هادی خسروشاهی بیش از ۸۰ جلد کتاب به زبان فارسی و عربی (علاوه بر صدها مقاله در نشريات اسلامى ايران و جهان اسلام) تألیف کرده اند كه بعضى از آن‌ها بيش از ۳۰ بار تجديد چاپ شده‌اند. علاوه بر تأليفات و ترجمه ها، ۱۲۰ جلد كتاب ديگر نيز با تحقيق، توضيح و يا مقدمه و اشراف ايشان در ايران و ايتاليا و مصر و ... چاپ و منتشر شده است .
منبع: پایگاه اطلاع رسانی استاد سيدهادى خسروشاهى تألیف مركز بررسی هاى اسلامى- قم (گروه تاريخ - رجال معاصر)
استاد سيدهادى خسروشاهى، در سال ۱۳۱۷ شمسی در تبريز، در خاندانى آراسته به دين و علم و فقاهت به دنيا آمد. سه قرن حيات و كوشش علمى و فقهى اجداد وى كه جملگى از علمای بزرگ و فقهای نامدار ايران و عراق در دوران خود بوده اند، اين حقيقت را به خوبى روشن می سازد.
پدر وى، آيت اللَه سيدمرتضى خسروشاهى - از اجلّه علما و فقها و مراجع صاحب رساله آذربايجان - تحصيل كرده نجف بود. از وى علاوه بر رساله عمليه، كتاب «نثارات الكواكب على خيارات المكاسب» و كتاب «حديث الغدير» در نجف و تبريز و قم، چاپ شده است. ايشان تأليفات ديگرى نيز در فقه و اصول و مواعظ در (۴ جلد) دارند كه مخطوط و موجود است. علاوه بر استاد دو فرزند ديگر آيت اللَه سيد مرتضى خسروشاهى، یعنی آيت اللَه سيدابو الفضل خسروشاهى و آيت اللَه سيداحمد خسروشاهى از معاريف علما و فقهای قم و تبريز بوده اند و در دو دهه اخير به رحمت حق پيوسته اند.
پدر آيت اللَه سيدمرتضى، آيت اللَه سيداحمد خسروشاهى از علماى بزرگ عصر مشروطيت در آذربايجان بود، از ایشان آثارى در زمینه فقه و اصول به جای مانده كه بعضى از آن ها در حواشى كتاب والدش (تقريرات بحث التعادل و التراجيح شيخ انصارى) در نجف به چاپ رسيده است. در جريانات نهضت مشروطه، وى هوادار «خط سوم» و در واقع بدون ورود علنى در ميدان مبارزه سياسى، خواستار «مشروطه مشروعه» بوده و به همين دليل مدتى نيز به عنوان اعتراض به اوضاع جارى، به نجف اشرف هجرت كرد.
پدر آيت اللَه سيداحمد، آيت اللَه سيدمحمد خسروشاهى از شاگردان ممتاز و از تلامذه عالي مقدار محقق بزرگوار و يگانه دوران، شيخ مرتضى انصارى بود كه تقريرات وى از بحث استادش در موضوع «تعادل و تراجيح» همراه «رساله باقريه» در فقه و رساله اى در «تقيه» و رساله ديگرى در «حقيقت شرعيه»، جمعاً در ۴۰۰ صفحه در قطع رحلى و بزرگ در سال ۱۳۱۰ قمری در نجف اشرف به طبع رسيده است.
پدر آيت اللَه سيدمحمد، آيت اللَه سيدعلى خسروشاهى و پدر او آيت اللَه سيدابوالحسن خسروشاهى، به شهادت كتب تراجم و رجال، جملگى از علمای بزرگ و فقهای نامدار عصر خود بوده اند. [۱]
مرحوم شيخ محمد رازى صاحب كتاب «آثار الحجة» در جلد دوم كتاب خود در مورد اين بزرگواران مى نويسد :
«تمامى اسلاف اين خاندان، به تقوى و علم و پرهيزكارى و طهارت و پاكى و ايثار و بذل در راه دعوت به خدا و ارشاد مردم به تعاليم اسلامى معروفند و چرا چنين نباشد در حالى كه آنان از خاندان اهل بيت هستند و نسب آنان به امام حسين بن على بن ابيطالب عليه السلام مى رسد ... » [۲]
استاد سيدهادى خسروشاهى در چنين خاندان اصيل و ريشه داری به دنيا آمد و در دامن پدر بزرگوارش پرورش يافت. تحصيلات مقدماتى را در تبريز به پايان رسانيد و پس از رحلت والد محترم، در ۱۳۳۲ شمسی و در ۱۶ سالگى، عازم قم شد و در حوزه علميه به تحصيل دروس سطح پرداخت و سپس در مراحل عالی دروس حوزوى (فلسفه، تفسير، فقه و اصول)، در حضور اساتيدى چون : آيت اللَه بروجردى، امام خمينى، آيت اللَه شريعتمدارى، آيت اللَه علامه طباطبائى و بزرگانى ديگر تلمذ نمود و به دريافت اجازاتى در امور حسبيّه (منوط به اذن فقها) نائل آمد. در مراحل علمى بالاتر، ایشان درجه اجتهاد و اجازه نقل حديث را از علماء و مراجع بزرگ نجف و قم و مشهد، از جمله امام خمينى و آيات عظام : سيدابوالقاسم خوئى، سيد شهاب الدين نجفى مرعشى، سيدمحمدكاظم شريعتمدارى، سيدمحمدهادى ميلانى، سيدمحمدصادق روحانى و آيت اللَه شيخ آقا بزرگ تهرانى، آيت اللَه شيخ مرتضى حائرى، آيت اللَه سيداحمد زنجانى، آيت اللَه ميرزا عبدالجواد جبل عاملى، آيت اللَه ميرزا ابوالفضل زاهدى قمى و ديگران، دریافت نمود.
استاد بیش از ۸۰ جلد کتاب به زبان فارسی و عربی (علاوه بر صدها مقاله در نشريات اسلامى ايران و جهان اسلام) تألیف کرده اند كه بيش از ۴۰ جلد آن، تاكنون بارها در داخل و خارج منتشر شده و بعضى از آن ها بيش از ۳۰ بار تجديد چاپ شده اند. علاوه بر تأليفات و ترجمه ها، ۱۲۰ جلد كتاب ديگر نيز با تحقيق، توضيح و يا مقدمه و اشراف ايشان در ايران و ايتاليا و مصر و ... چاپ و منتشر شده است .
از جمله آثار استاد، ترجمه و تحقيق «امام على صداى عدالت انسانى» استاد جرج جرداق در ۵ جلد و ۳۰۰۰ صفحه است كه تاکنون ده ها بار و در ده ها هزار نسخه چاپ شده است. تدوين و تحقيق و نشر مجموعه آثار سيدجمال الدين حسينى (افغانى) در ۱۰ جلد، در بيش از ۳۰۰۰ صفحه در ايران و مصر، يكى از خدمات ارزنده دیگر استاد و در واقع، محصول نيم قرن تلاش و كوشش و تحقيق و بررسى در كشورهاى اسلامى و عربى است. مجموعه «حركت هاى اسلامى معاصر» در ۲۰ جلد (تاكنون ۱۰ جلد آن چاپ شده است)، «اسناد نهضت اسلامى ايران» در ۱۰ جلد (۶ جلد آن تاكنون انتشار يافته است) و «مجموعه آثار استاد علامه طباطبائى» در ۲۴ جلد از جمله آثارى است كه استاد در تأليف، جمع آورى یا تحقيق و ويرايش آن ها زحمت و رنج فراوان را پذيرا شده است.
علاوه بر تأليفات و ترجمه هاى خود ايشان، استاد همواره در تدوين و تنقيح و نشر آثار اساتيدى چون : آيت اللَه كاشف الغطا، علامه سيدمحمدحسين طباطبائى، حاج سراج انصارى، سيدمحمد محيط طباطبائى، سيدغلامرضا سعيدى، محمد نخشب و... كوشا بوده و خدمات ارزنده اى را در حفظ فرهنگ اسلامى و نشر انديشه اصيل اسلامى ارائه داده است. و به همين دليل است که استاد محمدرضا حكيمى ايشان را «فرهنگبان كوشا» ناميده‌اند. [۳]
بيشتر كتاب‌ها و آثار خود استاد خسروشاهى در زمينه مسائل فرهنگی، اجتماعى و سياسى مورد نياز جامعه اسلامى است. اين آثار به تصديق اهل خرد، در روشنگرى نسل جوان معاصر، بى شك تأثير بسزایی داشته است.
استاد از سال ۱۳۳۲ شمسی و تاكنون، با اغلب مطبوعات اسلامى از جمله : مكتب اسلام، مكتب تشيع، معارف جعفرى، راه حق، نداى حق، وظيفه، مجموعه حكمت، نور دانش، آيين اسلام، مسلمين، آستان قدس، نسل نو، نسل جوان، استوار، پيكار انديشه، مهد آزادى و ... همكارى داشته است كه نتیجه این همکاری درج صدها مقاله در این مطبوعات مى باشد. پس از پيروزى انقلاب، استاد بيشترين همكارى قلمى را با روزنامه «اطلاعات» دارد.
استاد خسروشاهی در سطح جهانى، با شركت در كنفرانس ها و كنگره هاى اسلامى در كشورهاى اروپايى و اسلامى، از جمله پاكستان، مصر، الجزایر، عربستان، سوريه، قطر، تركيه، لبنان، ايتاليا، انگليس، آلمان، سوئيس و ... به عنوان نماينده امام خمينى و يا نماينده حوزه علميه قم فعال بوده است. [۴]
در مسئله تقريب بين مذاهب اسلامى، استاد خسروشاهی از نيم قرن پيش، از پيشگامان اين حركت اصلاحى به شمار مى رود. مكاتبات ايشان با علامه شيخ محمدتقى قمى - مؤسس دارالتقريب قاهره – گواه این سابقه بلند است. در این راستا، استاد با اغلب حركت هاى اسلامى معاصر و رهبران آن ها در سراسر جهان اسلام، ارتباط و پيوند نزديكى داشته است . [۵]
استاد خسروشاهی در سال ۱۳۵۲ شمسى، «مركز بررسي هاى اسلامى قم» را به عنوان مرکزی وابسته به حوزه علميه قم، تأسيس و به ثبت رساند و سپس در سال ۱۳۶۱، «مركز فرهنگى اسلامى اروپا» را در رم -ايتاليا- تأسيس نمود. هر كدام از اين دو مؤسسه ده ها كتاب ارزشمند در زمينه هاى اسلامى، از جمله قرآن مجيد و نهج البلاغه را به زبان هاى عربى، انگليسى، ايتاليايى، آلمانى و … ترجمه و منتشر کرده اند که اين اقدام در نشر فرهنگ اسلامى در سطح دنيا، از ارزش بالایی برخوردار است .
فعاليت هاى سياسى استاد از سال ۱۳۳۲ شمسی پس از آشنايى نزديك با آيت اللَه كاشانى، آيت اللَه طالقانى و شهيد نواب صفوى آغاز گرديد. به همين دليل، از همان دوران تا زمان پيروزى انقلاب اسلامى، بارها در قم، تهران و تبريز دستگير، زندانى و يا تبعيد شده كه آخرين آن تبعيد به «انارك» يزد به مدت سه سال بود كه مرحوم آيت اللَه پسنديده و حضرت آيت اللَه ناصر مكارم شيرازى نیز در آنجا حضور داشتند و با آغاز انقلاب اسلامى همگی آزاد شدند.
استاد پس از پيروزى انقلاب اسلامى، نخست به مدت ۲ سال، به عنوان نماينده امام خمينى (ره) در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى فعال بود، [۶] و سپس به عنوان سفیر ايران در واتيكان انتخاب شده و به مدت ۵ سال، در این سمت به فعاليت پرداخت. تأسيس «مركز فرهنگى اسلامى اروپا» در رم و تأسيس دو ماهنامه انگليسى زبان اینكوایرى (Inquiry) و افريكن ايونتس (Aferican Events ) و هفته نامه عربى «العالم» در لندن - با همكارى وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى- از آثار اين دوره است. در مدت حضور ایشان در ايتاليا، علاوه بر چاپ و نشر ترجمه قرآن مجيد و نهج‌البلاغه به زبان ايتاليايى و نشر ماهنامه اى به نام «جهان نو» به ايتاليايى، طی مدت ۵ سال جمعاً ۱۶۲ كتاب و نشريه به زبان هاى فارسى، عربى، انگليسى، ايتاليایى و فرانسوى منتشر و در سراسر جهان توزيع شد .
در دوره اقامت ۳ ساله در قاهره به عنوان رئيس نمایندگی جمهوری اسلامی ايران، علاوه بر حضور در محافل علمى - سياسى و سخنرانى و مصاحبه تلويزيونى و مطبوعاتى و ده ها نوبت ملاقات با شيخ الازهر و مقامات علمى - سياسى مصر، بیش از ۵۰ جلد كتاب و نشريه درباره انقلاب اسلامى ايران، تشيع و اهل بيت (علیه السلام) تأليف و يا با همكارى و مساعدت ایشان در مصر منتشر گرديد كه اين خود خدمت بزرگى در راستاى وحدت و تقريب بين مذاهب اسلامى است.
مهمترين اين آثار : «نهج البلاغه» با مقدمه استاد و شرح شيخ محمد عبده، «اهل البيت فى مصر»، «صحيفه سجاديه»، «حقيقة علاقة عبدالناصر بالثورة الاسلامية فى ايران»، «عبدالله بن سبا بين الواقع والخيال»، «ادعية اهل البيت»، «الامام على بن ابيطالب»، «الامام الحسين»، «الامام جعفر الصادق»، «الطريق الى مذهب آل البيت» و «عقيدتنا» است.
استاد خسروشاهی علاوه بر زبان فارسى، عربى، تركى آذرى و ترکی استامبولى به زبان انگليسى و ايتاليايى هم آشنايى دارد و پس از مراجعت از واتيكان، ضمن ادامه اشتغال در وزارت امور خارجه به عنوان مشاور وزير، در دانشگاه هاى تهران، از جمله دانشكده حقوق و علوم سياسى و دانشكده روابط بين الملل وزارت امور خارجه به تدريس پرداخت.
استاد به مدت ۶ سال، با انتشار فصلنامه پـُرارج «تاريخ و فرهنگ معاصر» به نشر حقايق و روشن ساختن زواياى تاريك تاريخ معاصر ايران و جهان اسلام در چندين هزار صفحه پرداخت كه بى شك اين فصلنامه فرهنگى تاريخى به مثابه يك منبع مستند، همواره مورد استفاده قرار خواهد گرفت.
هم چنین، ويژه نامه هايى زير نظر ايشان از سوى مركز بررسی هاى اسلامى منتشر شد كه قرار بود بالغ بر ۵۰ جلد گردد، ولى متأسفانه به علت مسافرت به خارج از كشور و اشتغالات ديگر، تاکنون فقط ۳ جلد از آن ها منتشر شده است . انتشار مرتب هفته نامه «بعثت» كه هم اكنون وارد سی و پنجمین سال انتشار خود شده و تاكنون بیش از ۱۵۰۰ شماره از آن منتشر شده است - و همچنان انتشار آن ادامه دارد - از دیگر فعاليت هاى فرهنگى استاد است .
۱. مراجعه شود به كتاب : مشكاة المصابيح فى التعادل و التراجيح، چاپ نجف، ۱۳۱۰ه.ق - ص۳۶۱.
۲. آثار الحجة، تأليف : شيخ محمد رازى، چاپ قم، ۱۳۳۲ شمسى، ج ۲، ص۲۳۳ .
۳. مقدمه مكتب تفكيك، چاپ اول - مركز بررسی هاى اسلامى - قم
۴. گنجينه دانشمندان، تأليف شيخ محمد رازى، چاپ تهران، ج ۲، ص ۳۵۷ و ج ۳، ص ۳۰۹ .
۵. به كتاب ايشان تحت عنوان «قصة التقريب»، چاپ مجمع جهانى تقريب، ۱۳۸۶، مراجعه شود.
۶. ماهنامه وزين «صوت الامة» در همين دوران، به سردبيرى ايشان و به مدت يك سال، منتشر گرديد.