از جمله چهره‌هاي شاخص حوزه حکمی طهران عالم عامل، حکيم، متکلم، فقيه، عارف، حافظ قرآن، صاحب قلم و مولف توانا، استاد مرحوم حکیم حاج مولي نظر علي بن سلطان محمد (سوهاني) طالقاني است
فهرست
- ↓۱- زندگی‌نامه حاج مولي نظر علي طالقاني (۱۲۴۰ ـ ۱۳۰۶ ق : ۱۲۰۳ ـ ۱۲۶۷ ش)
- ↓۲- اساتید
- ↓۳- تدریس
- ↓۴- آثار
- ↓۵- معرفی کاشف الاسرار
- ↓۶- ارتحال
- ↓۷- منابع
زندگی‌نامه حاج مولي نظر علي طالقاني (۱۲۴۰ ـ ۱۳۰۶ ق : ۱۲۰۳ ـ ۱۲۶۷ ش)
مولی نظر علی طالقانی فرزند سلطان محمد در سال ۱۲۴۰ هجری قمری معادل ۱۲۰۳ شمسی در روستای سوهان از توابع طالقان دیده به جهان گشود.
دوران کودکی را در زادگاه خود گذراند و مبادی علوم را نیز فرا گرفت و سپس رهسپار نجف اشرف شد تا در جوار بارگاه نوراني مولاي خويش امير المومنين علیه‌السلام به طي مدارج علمي و کسب کمالات معنوي پردازد و در این مدت از محضر اساتید بسیار بزرگی را در علوم معقول و منقول بهره برد.
اساتید
سيد محسن امين صاحب اعيان الشيعه و شيخ محمد شريف رازي مولف گنجينه دانشوران، اساتيد وي را چنین نقل کرده اند:
- ۱. شيخ نظر علي نجفي که خود از عرفاء عصر مرحوم علامه سید مهدي بحر العلوم طباطبائي بوده است.
- ۲. ابن محمد امين تستري
- ۳. ابن حاج اسماعيل حائري
- ۴. نظير مشهدي
- ۵. صاحب جواهر
- ۶. شيخ اعظم شیخ مرتضي انصاري
تدریس
ملا نظر علي طالقاني پس از تکميل مباني علمي و مدارج معنوي به ايران بازگشت و در مدرسه خان مروي تهران، در حجره دوم حياط کوچک طبقه فوقاني سمت چپ مدرسه اقامت گزيد. بطور هم زمان به تدريس فضلاء و طلاب شيفته معارف اسلامي و تاليف کتب ارزنده علمي و اخلاقي و ايراد و وعظ و خطابه در منابر عمومي مشغول شد و تا پايان عمر شريف خود به اين امور اشتغال داشت.
آثار
از ميان کتب و رسائل متعدد مرحوم ملانظر علي طالقاني تنها آثار زير مضبوط است که از اين ميان تنها چند اثر باقي مانده و ساير موارد جز نامي بر جاي نيست :
- ۱. مناط الاحکام: کتابي در اصول فقه که بر اساس دو فن تدوين شده است يکي در فروع و ظواهر احکام و ديگر در اسرار و بواطن آنها. مولف هر يک از دو فن کتاب را به بحاري تقسيم و از هر بحر انهاري را منشعب کرده است. کتاب با اين عبارت آغاز مي شود: « الحمد الله الذي فضلنا علي کثير من العباد». ملا نظر علي در موارد بسياري از اين کتاب به نقل از شيخ و استاد خود علامه شيخ مرتضي انصاري مبادرت کرده است. تاريخ اتمام تدوين کتاب سال ۱۳۰۳ هجري قمري و تاريخ چاپ آن سال ۱۳۰۴ است. شيخ آقا بزرگ تهراني در جلد ۲۲ کتاب عظيم الذريعه (ص ۲۸۷ و شماره ۷۰۸۹) از مناط الاحکام نام برده است.
- ۲. اجتماع امر و نهي: اين کتاب در باب يکي از مباحث اصولي تدوين يافته و همراه با کتاب مناط الاحکام به طبع رسيده است. صاحب الذريعه اين اثر را در جلد اول (ص ۲۶۹ شماره ۱۴۱۲) معرفي کرده است.
- ۳. رساله في الفناء: اين کتاب نيز همراه با مناط الاحکام به چاپ رسيده و در جلد ۱۶ الذريعه (صفحه ۶۲) از آن نام برده شده است.
- ۴. کلمات القرآن: کتابي است در تفسير مفردات قران کريم که به شيوه عربي ملمع نگاشته شده است. مولف پس از مقدمه اي مختصر، مفردات قران را از الف تا هاء آورده و مورد بحث قرار داده است. صاحب الذريعه در جلد ۱۸ (ص ۱۱۷) پس از ذکر اين کتاب اظهار داشته که نسخه خطي آن در سال ۱۲۹۷ در تهران در نزد شيخ مرتضي مدرسي چهاردهي بوده است. ملانظرعلی در جلد اول کاشف الاسرار به اين اثر خود اشاره کرده است.
- ۵. طراز المصائب: کتابي است در مقتل که شيخ آقا بزرگ در جلد ۱۵ الذريعه (ص ۱۵۹) از آن ياد کرده و آورده است نسخه خطي آن در مشهد در نزد شيخ علي اکبر نهاوندي بوده و نيز همان جا متذکر شده که شنيده است که اين کتاب به چاپ رسيده است. ملا نظر علي در کتاب کاشف الاسرار از اين اثر نام برده بويژه در بخش( اجمال مواعظ سنه ۱۲۸۵) کرارا به آن اشاره کرده است.
- ۶. اشتراط الحس في قبول الشهاده .
- ۷. حاشية الرسائل شيخ مرتضی انصاری .
- ۸. رساله فی حجية الخبر الواحد .
- ۹. تحقيق العناوين .
- ۱۰. کاشف الاسرار: کتاب کاشف الاسرار بي شک از ارزشمندترين آثار ملانظر علي طالقاني است. اين کتاب پيشتر دو بار در قطع بزرگ (در ۳۹۴ صفحه) به شيوه چاپ سنگي در سالهاي ۱۲۸۶ و ۱۳۸۵ هجري قمري و يکبار در قطع رقعي در (۸۰۰ صفحه) با حروف چاپي در سال ۱۳۷۷ هجري قمري در تهران به چاپ رسيده است.
معرفی کاشف الاسرار
کتاب شامل ۱۲ بخش است که به ترتيب عبارت است از:
- ۱. مقدمه مولف؛
- ۲. رساله در اصول عقايد؛
- ۳. رساله متمم در اصول دين ؛
- ۴. رساله فن اخلاق( با مقدمه اي در اين باب)؛
- ۵. رساله در محبت؛
- ۶. اجمال مواعظ سنه ۱۲۸۰؛
- ۷. اجمال مواعظ سنه ۱۲۷۸؛
- ۸. اجمال المواعظ سنه ۱۲۷۹؛
- ۹. اجمال مواعظ عاشوراي سنه ۱۲۷۹؛
- ۱۰. اجمال مواعظ سنه ۱۲۸۵؛
- ۱۱. مقاله در معرفت ائمه به نورانيت؛
- ۱۲. اجمال مواعظ سنه ۱۲۸۶؛
از ويژگيهاي بارز کتاب اين است که مولف به سبب جامعيت علمي و عرفاني خويش، توانسته در هر بحث طرحي ارائه کند که در برگيرنده مشرب هاي کلامي و فلسفي و عرفاني و منطبق بر مضامين آيات و احاديث باشد.
ارتحال
سرانجام این حکیم و عالم بزرگ به سال ۱۳۰۶ هجري قمري معادل ۱۲۶۷ شمسي پس از ۶۴ سال زندگي پربار و برکت و سرشار از زهد و عبادت و علم و ارشاد و برجاي نهادن کتب ارزنده در زمينه هاي مختلف علوم و معارف اسلامي و تربيت شاگرداني فاضل و جامع کمالات علمي و عملي در مشهد مقدس و در جوار امام هشتم حضرت علي بن موسي الرضا علیه‌السلام دار فاني را وداع گفت و به لقاء محبوب باقي شتافت.
منابع
عناوین دیگر این نوشتار
- حاج ملا نظر علی طالقانی (عنوان اصلی)
- ملا نظرعلی طالقانی