درباره فضيلت اين ماه و گستردگى رحمت خدا در آن مطالب بسيار زياد و فوايد فراوانى در روايات آمده است - البته براى كسانى كه اهل درك و شعور باشند. از قبيل:
۱- خداوند در ماه رمضان موقع افطار هفتاد ميليون نفر را كه همگى سزاوار آتش شده‌اند، از آتش آزاد مى‌كند. و باندازه تمام افرادى كه در ماه رمضان آزاد نموده، در شب آخر آن آزاد مى‌كند.
۲- در شب اول ماه رمضان خداوند هر كدام از مخلوقات خود را كه بخواهد مى‌بخشد. در شب بعد اين عده را دو برابر مى‌نمايد. و در شب بعد دو برابر تعداد تمام افراد شبهاى قبل را از آتش آزاد مى‌كند.
(و بهمين ترتيب) تا شب آخر ماه رمضان كه در اين شب تعداد تمام كسانى را كه در اين ماه آزاد نموده است دو برابر مى‌نمايد.
۳-سيد قدّس سرّه در «اقبال» از كتاب «بشارة المصطفى لشيعة المرتضى» با استناد آن به «حسن بن على بن فضال» از امام رضا از پدرانش، از امير المؤمنين- درود و سلام بر آنان - روايت نموده كه حضرت فرمودند: رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و سلّم روزى براى ما سخنرانى نمود و فرمود:
مردم ماه خدا با بركت و رحمت و بخشش گناهان نزديك است، ماهى كه نزد خدا برترين ماه‌ها، روزهايش برترين روزها، شبهايش بهترين شبها و ساعتهاى آن بهترين ساعتهاست، ماهى است كه در آن به ميهمانى خدا دعوت شده و شما را در اين ماه از كسانى قرار داده‌اند كه شايسته كرامت خدا هستند. نفس كشيدن شما در آن تسبيح و خوابيدنتان در آن عبادت و عمل شما در آن مقبول و دعاى شما در آن مستجاب است. پس با نيتهايى راست، و دلهايى پاك از خدا بخواهيد شما را موفق به روزه آن، و خواندن كتابش نمايد. بدبخت كسى است كه از آمرزش خدا در اين ماه بزرگ محروم شود. با تشنگى و گرسنگى خود در آن، گرسنگى و تشنگى روز قيامت را بياد آوريد. به فقيران خود صدقه بدهيد، بزرگان خود را در آن احترام كنيد، كوچكترها را مورد رحمت خود قرار دهيد و صله رحم بجا آوريد. زبانهاى خود را حفظ كرده، ديدگان خود را از آنچه نگاه به آن حلال نيست و گوشهاى خود را از آنچه گوش دادن به آن حلال نيست، نگهداريد. با يتيمان مردم مهربانى كنيد تا با يتيمان شما مهربانى شود. به درگاه خداوند از گناهان خود توبه كنيد. هنگام نماز دستهايتان را با دعا بطرف او بلند كنيد، زيرا اين وقت بهترين اوقات است و خداوند در آن هنگام با نظر رحمت به بندگانش نگاه كرده و هنگامى كه از او بخواهند و با او مناجات نمايند، جواب آنان را مى‌دهد. و اگر او را صدا بزنند، به آنان لبيك مى‌گويد. و اگر دعا كنند، دعايشان را مستجاب مى‌كند. مردم شما زندانى اعمال خود مى‌باشيد، با استغفار خود را آزاد كنيد. پشتهايتان از گناه سنگين است با طولانى نمودن سجده‌هاى خود آن را سبك نماييد. بدانيد خداوند به عزت خود سوگند خورده است كه سجده‌كنندگان و نمازگزاران را عذاب نكند و در روزى كه مردم براى پروردگار جهانيان برمى‌خيزند، آنان را با آتش نترساند. مردم كسى كه به مؤمن روزه‌دارى افطار بدهد، ثواب آزاد كردن يك بنده و آمرزش گناهان گذشته خود را دارد. عرض كردند: رسول خدا همه ما نمى‌توانيم اين كار را انجام دهيم. حضرت صلّى اللّه عليه و آله و سلّم فرمودند: از آتش بپرهيزيد، گرچه با نيمدانه خرمايى. از آتش بپرهيزيد، گرچه با جرعه آبى. مردم هر كدام از شما كه اخلاق خود را در اين ماه اصلاح كند، روزى كه در صراط پاها مى‌لغزد، جوازى بر صراط خواهد داشت. و هر كدام از شما كه بر بنده و كنيز خود آسان بگيرد، خداوند در حساب بر او آسان خواهد گرفت، و كسى كه شرّ خود را در آن باز دارد، خداوند در روزى كه او را ببيند غضب خود را از او باز مى‌دارد. كسى كه يتيمى را بزرگ بدارد، خداوند در روزى كه او را ببيند او را بزرگ خواهد داشت، و كسى كه در اين ماه صله رحم كند، خداوند روزى كه او را ببيند او را به رحمت خود وصل مى‌كند. كسى كه در آن قطع رحم كند، خداوند روزى كه او را مى‌بيند رحمت خود را از او قطع خواهد نمود. و كسى كه يك نماز مستحبى بخواند خداوند براى او خلاصيى از آتش مى‌نويسد. و كسى كه عمل واجبى انجام دهد ثواب كسى كه هفتاد واجب را در ماهى غير از اين ماه انجام دهد، خواهد داشت. و كسى كه در اين ماه زياد بر من صلوات بفرستد، روزى كه ترازوها سبك است، خداوند ترازوى او را سنگين مى‌نمايد. و كسى كه يك آيه از قرآن بخواند، مانند پاداش كسى كه قرآن را در ماهى غير از اين ماه ختم كند، خواهد داشت. مردم درهاى بهشت در اين ماه باز است، از پروردگار خود بخواهيد آن را به روى شما نبندد، درهاى جهنم نيز بسته است از پروردگار خود بخواهيد آن را به روى شما باز نكند، شياطين هم در زنجيرند، از پروردگار خود بخواهيد آنان را بر شما مسلط نكند.
امير المؤمنين عليه السّلام فرمود:
برخاستم و عرض كردم رسول خدا برترين اعمال در اين ماه چيست؟ فرمودند: ابا الحسن برترين اعمال در اين ماه دورى گزيدن از حرامهاى خداى عزيز و بزرگ است. سپس گريه كرد. عرض كردم چرا گريه مى‌كنى، رسول خدا فرمود: على بخاطر حلال شمردن خون تو در اين ماه است، گويا با تو هستم و تو براى پروردگارت نماز مى‌خوانى و بدبخت‌ترين اولين و آخرين، همانند «پى كننده شتر ثمود» ضربه‌اى به جلو سرت مى‌زند كه موى صورتت با خون آن رنگين مى‌شود.
امير المؤمنين عليه السّلام فرمود:
عرض كردم: رسول خدا آيا در آن حال دينم سالم است؟ فرمود: آرى، دينت سالم است. سپس فرمود: على كسى كه تو را بكشد مرا كشته و كسى كه با تو دشمنى كند با من دشمنى نموده و كسى كه به تو ناسزا بگويد، به من ناسزا گفته، زيرا تو مانند نفس من هستى روح تو از روح من و سرشت تو از سرشت من است، خداى عزيز و بزرگ مرا آفريد، تو را نيز آفريد و مرا برگزيد و تو را، من را براى پيامبرى انتخاب نمود و تو را براى امامت اختيار كرد. بنا بر اين كسى كه امامت تو را انكار كند پيامبرى من را انكار كرده. على تو وصى من، پدر فرزندانم، همسر دخترم و جانشين من در ميان امتم در زندگى من و بعد از مرگ من هستى. امر تو امر من و نهى تو نهى من است. به كسى كه مرا به پيامبرى برانگيخته و مرا بهترين مردم قرار داد، قسم مى‌خورم كه تو حجت خدا بر خلق او و امين او بر رازش، و جانشين او در ميان بندگانش مى‌باشى.
۴- از رساترين بشارتهايى كه درباره ماه رمضان وارد شده، نفرين پيامبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم بر كسى كه در آن آمرزيده نشود، مى‌باشد، آنجا كه فرمود:
كسى كه ماه رمضان را بگذراند و آمرزيده نشود، خدا او را نيامرزد.
زيرا اين نفرين با توجه به اين كه او به پيامبرى برانگيخته شد تا رحمتى براى جهانيان باشد، مژده بزرگى براى گستردگى رحمت و عمومى بودن آمرزش در اين ماه مى‌باشد. و اگر غير از اين بود - با توجه به اين كه رحمتى براى جهانيان است - مسلمانى را، گرچه گناهكار باشد، نفرين نمى‌كرد.
۵-از مهمترين رواياتى كه در اين مورد وارد شده روايات زيادى است كه درباره زنجير شدن شياطين متمرد، باز شدن درهاى بهشت، گشوده شدن درهاى رحمت، بسته شدن درهاى آتش، ايستادن خداوند در مقابل دشمنان جنّى و صداى منادى خدا از اول ماه تا آخر آن وارد شده است، چيزى كه مانند آن در هيچ ماهى نيامده است. زيرا در مورد ساير ماه‌ها وارد شده كه فقط در ثلث آخر شب چنين مناديى ندا مى‌كند مگر در شب جمعه كه از اول شب تا صبح اين منادى ندا مى‌كند و همينطور در ماه رجب، ولى در ماه رمضان اين ندا از اول ماه تا آخر آن و تمام شبها و روزهايش وارد شده است.
۶- در روايات آمده است كه ماه رمضان مخصوص اجابت دعا و آيه وَ قالَ رَبُّكُمُ ادْعُوني أَسْتَجِبْ لَكُم[۱]،بخوانيد مرا تا اجابت كنم شما را مى‌باشد.
هر كدام از اين فضايل ارج فراوانى نزد اهلش داشته، با آن منت خدا را بر خود درك نموده، با تشكر و سرور زيادى به استقبال آن رفته و از آن استفاده مى‌كنند ولى غافل و منكر بخاطر از بين بردن امكانات و فرصتها و سهل انگارى، از آن كم بهره يا بى‌بهره است.
از بعضى نقل شده كه مى‌گويند: به زنجير كشيدن شياطين در ماه رمضان فايده زيادى ندارد و گويا تصديق اين مطلب برايش مشكل بوده يا منظور از آن را نفهميده است، در حالى كه اين مطلب در ماه رمضان محسوس بوده و آثار آن از جهت ازدياد عبادات و خيرات در آن، آشكار است، و كسى در آن شكى ندارد. و كسى كه ماهيت شيطان را شناخته و جهت ارتباط او را با بشر و طريقه تأثير او را بداند، مى‌فهمد كه صرف خوددارى از خوردنى و آشاميدنى بخصوص اگر همراه با نگهداشتن زبان از پرگويى باشد، باعث منع دخل و تصرف شيطان در دل روزه‌دار مى‌شود، همانگونه كه در فرمايش معصومين عليهم السّلام به آن اشاره شده است: «با گرسنگى مجارى او (شيطان) را تنگ نماييد، كه او مانند خون در بدن انسان جارى است».
بهر صورت زيادى عبادات و خيرات و طاعاتى كه از مردم مى‌بينيم، قابل انكار نيست. بله اين مطلب نسبت به همه شياطين و نسبت به جميع مكلّفها نيست. و اين مطلب براى اهل آن روشن است، چنانچه در بعضى از روايات باب صريحا گفته شده كه مراد از شياطين، شياطين متمرّد هستند.
۱. غافر : ۶۰